Cylchgronau Cymru

3()0 TESTAMENT CAMPBELL. cyfieithiadau Syriaidd ac Arabaidd. Felly, yinddengys bod Beza gwedi ei gynnvsgaethu yn well a defnyddiau nâ neb o'i 'ragflaenwyr. Gwahaniaetha testun Beza oddiwrth eiddo Stephens rnewn tua phymtheg o fanau; ond efe a grybwylla am o íeiaf tua chwe chant o ddarllemadau heblaw y rhai hyny, y rhai a ystyriai efe gystal, os nad gwell, nâ'r rhai yn y testun. Argraffiad Beza yw y cyntaf, yn yr hwn yr argraffwyd yr adnodau, fel y gelwir hwynt, ar wahan. Stephens a fân-ddarniodd y Testament yn adnodau gyntaf; ond aeth Beza yn mheílach fyth, ac a argraffodd bob un fel adran wahanol, Ychydig a feddyliai y ddau am y niwed a achoswyd drwy y rhaniad hwn i fynediad yn mlaen deongliad cywir. Ar argraffiad Stephens yn 1550, ac eiddo Beza yn 1582, y sylfaenwyd y Testus recep- tus,—acynbenafary blaenaf. Ei gyhoedd- wr sydd ánhysbys, ac amlwg y w na ddefnydd- iwycl dim ysgriflyfrau; ond y gwaith a ar- graffwyd yn dlws a pbrydferth, fel yr arferid gan argraffwasg Elzevir; a'i harddwch ym- ddangosiadol, a'i argraff cywir, a roddes iddo gymmeriad am burdeb cynnwynol uad oedd y testun mewn un modd yn ei deilyngu. Felly, ymddengys nad yw y Textus ab omnibus re- ceptus, ac eithriadu rhai gwahaniacthau oddi- wrth Beza, ond copi o drydydd argraffiad Stephens, vr hwu oedd yn gopi agos o bum- med argraffiad Erasmus, wedi ei ddiwygio ag ychydig ddarlleniadau o rai o ysgrinyfrau Paris ; ac y mae y cyfan yn gorphwys ar a\v- durdod llai nà deg ar ugain o ysgnflyfrau, y rhan fwyaf oba rai ydynto ddyddiad'diwedd- ar, ac ychydig werth beirniadol. Y sylwadau blaenorol a gymmerwyd o dystiolaethau Michaelis, Mil!,~'Griesbach, a Scholz, ac a ddangosant mor ddisail yw haer- iadau amddiffynwyry "Testun derbyuiedig," y rhai a roddânt icldo y tìaenoriaeth" ar eiddo Griesbach a Scholz, y blaenaf o ba rai a wrth- oda yr holl ddarlleniadau crybwylledig gan Q, (ffugenw, mae yn debyg,) ac â'r" hwn y cytuna yr olaf mewn amrai enghreifftiau,' áiegys Matth. 6, 13,—" Canys eiddot ti yw y deyr- nas," &c. Matth. 27, 35,—" Er 'cyflawni y peth a ddywedwyd drwy y prophwyd," &c. Rhuf. 11, 6,—"Ac os o" weithredoedd," &c. Gal. 3, J,—" Fel nad ufyddhaech i'r gwirion- edd." Phil. 3, 21,—"Fel y gwneler ni yn un ffurf." Col. 1, 14,—" Trwy ei waed eí'." 1 Ioan 5, 7,—" Oblegid y mae tri yn tystiol- aethu yn y nef," &c.;— ynghyd â lli'aws o fanau ereill, yn y rhai y mae ŷ ddau yn cyd- uno. Yr adnod olaf o'r rhai'blaenorol, "nid ?'w yn yr un ysgriflyfr Groeg henach nâ'r 5fed canrif, yn yr un Lladîn henach nâ'r 9fed, yn yr un o'r hen gyfieithadau, yn yr un o'r Tadau Groegaidd, nac yn yr un o'r Tadau Lladinaidd. Mor anghyfiawn, gan hyny, oedd tadogi yr holl adawiadau allan blaeiior'ol ar A. Campbell, yr hwn y ceisir ymosod ar ei gymmeriad moesol, yr hyn a wnawd naill o anwybodaeth neu yn fwriadol; os y blaenaf, rhaid myned heibio iddo,—os yr olaf, nid yw y sawl a'i gwnaeth wedi dyrchafu dim ar ei gymmeriad moesol ei hun. Yn awr, fy nghydwladwyr caredigfwyn, fv ngorchwyl yn fy llythyr nesaf fydd rhodcíi hanes byr o destunau Griesbach a Scholz, o'r blaenaf o ba rai y mae yr hyn a elwir " Tes- tament Campbell" yn gyfieithad. Yr wyf yn dywedyd hyn oddiar gydnabyddiaeth â'r cÿf- fieithad hwn, a gafwyd drwy sylwad manwl arno, ac ysgrifenu y rhan fwyaf o hono amrai weithiaudrosodd; ond os uad yw y Testa- ment hwn yn gyfieithad ffyddlawn o destun Gnesbach, byddwn ddiolchgar i ryw Gymro dysgedig am "ddangos pa rai ydynt y gwallau sŷdd ynddo ; oblegid yr wyf, er chwilio llawer, ẅedi "methu eu canfod" fy hun. Ond am grach- ddadleuwyr, a frygawthant bethau nad ydynt yn gwybod dim ain danynt, yr wyt' yn sicrhau i'r cyfryw na fydd i ddim addyweciant yn yr amrywiol gyhoeddiadau misol, ac a fenthyc- iant oddiar eu gilydd, dderbyn un math o sylw, oblegid y mae genyf waith rheitiach i'w wneyd. Wrth derfynu, dymunwn hysbysu i'r cyffrediu mai gwir Destament Campbell yw yr hwn a argraffwyd ganddo ef ei hun yn America, ac nid yr hwn a argraffwyd yn Llundain yn 1838, vn yr hwn y mae llawer- oedd o wallau argraffyddol. Llanerchruyog. J. WlLLlAMS. T£STAXV7£N^T CÂMFBSLL. Gwedi i'r daiilenvdd diducdd fyned dros yr hyn a ddangoswyd mewn Rhifynau blaen- orol, gofvnir iddo i ba benderfyniad y daeth ? Ac a all efe ymddiried yn ngeiriau Mr. Campbell? Yn oi y geiriau argraffedig ar y llyfr, meddylid na argraffwyd un llyfr erioed gyda mwy o ofal; ac etto, anturiaf ddywedyd na stereott/ptcyd erioed un gwaith ag hanner y camsyniadau a'r gwallau ag sydd ynddo; a sylwed y darllenydd, yr argrafl'wr yu Llun- dain sydd wedi bod mor oý'alus!! â cliopio pob un o honynt. Mr. Campbell, yn ei Ap- pendix, a ddywed, ar ol Griesbach, fod y frawddeg ganlynol yn ffugiol, (spurious:)— " Yr hwn nid yw yn ein dilyn ni," yn Marc 9, 38; a dywed, Ihat it is "rejected from this improved version." Troisom i'radnodynei Destamentef, gan feddwl nad oedd y geiriau yno; ond gwelwycl yn uniou ei fod wedi eu gadaelyno, er y cwbl a ddvwedodd. Y mue y gofal a gymmeroddi ddarparuy gwaith mor f'yclian, fel nad yw wedi cymharu ci gofres o "spurious readings" â'i destun ei hun. Pro- ffesa y gadawa allan y geiriau, " Ac efe a drodd at ei ddyscybüon, ac a ddywedodd,"— Luc 10, 23; ct'to, y maent i'w cácl yn ei des- tun ef. Seinia Campbell gyda Griesbach, t'od y gair you, yn Colos. 1, 10, yn spurious; êtto, fe'i gwelir yn ei lyfr! ! Medd Mr. Lan- dis,— " So shameful has been his negligcnce, while profeüsing to correct the words of eternal life, th.it be has not only not troiibletl himself to compare liiä tpurious readings with the text itself, bnt has made «p liis appeii(iix by just running over the marginof Griesbath's text, ánd collecting the readings wbich he rleiiominates spurioiis. In this way he bas prc- nounced inany rearlings spnrious, which are still j'1 his text. He has followed Griesbach so implicitly in this respect, as even to copy his false refereiices; e. g. in his appendix he tells us, alter Griesbach, that the word " Jesus" is left ont of Johu 1, **> when tliat word was never in the vcrse. Thu*> without even consulting hia text, he followed Gne'" bach in nunibering his verses. See bis Testameu' ou John 9, 28, aho, with appendix. We have not