Cylchgronau Cymru

SEREN GOMER. Rhif. 400.] IÖNAWR, 1819. [Cyf. XXXII. YSGARIAD YR EOLWYS ODDIWRTH Y WLADWRIAITH. LLYTHYR I. Mit. Gomrr",—Mae ysgariaeth crefyäd oddiwrth y wladwriaeth yn bwnc ag sydd yn dolurio teimladau rhyw ddosparth o bobl, j*n aflonyddu eu heddwch, ac yn 'cymylu oú rhagwcliadau tymmoroî. Colli medd- iannau tymmorol yr Eglwj's sydd yn boenfa i'r gwyr hj'n, ac a'u cynhyrfant i nwydau digofus, ac mewn j'sbryd maléusus hwy a gondemniantbleidwj'r rhyddid, fel dyniön sydd yn llwyr amddifad o ysbryd gwlad- garawl, ac o gariad diledryw tuag at drefn, uniondeb a îlwyddiant y dej-fnas. Bydd yn dda i'r cyfeillion hjm gymmeryd pwyll ac arafu, i'r dyben i ystyried, " Ys- gariaeth yr Eglwys oddiwrth y Wladwriaeth.0 Pwy all wadu rhesj'tnoldeb, unionder, a thegwch yr eg- ŵyddor i bob cyfttndrefn grefyddol i gj-nnal ei hun ? Mae ilawer o bleidwyr j' grefydd sefydledig am gadw'r jiwnc hwn o'r golwg, ac ýn ymdrcchu i droi meddwl y cyhocdd oddiwrtho; ond dnvy y cwbt mae cyflwr prescnnol cymdeithas, j' cyfnewidiadau a ddj-gwydd- asant er ys blynj-ddau j-n ol, a'r cyfriewidiadau sydd j'ti cymmeryd lle yn awr, &c., yn gosod y mater hwn gerbron ein sylw. Pc j-mdrechid i'w daflu i eigionau moroedd ebargofiaeth, etto neidiai ót dyfnder fel mádarch, (cnrìt,) a rofiai yn amlwg ar yr wj-neb. Hwn yw un o bwyntiau yr oes bresennol. Fel j' bu j* blynyddau a aethant heibio, Rhyddid y Pabyddion,— Diddymiad y Test arìd Cofpnratìon A'cts,—Diwygiad Seneddol,—Cyfraith Cofrestiad Genedigaethau, Priod- ásau, a Marwolaethau,—Rhj-ddid y Caethion,—Dîw- ygiad Bwrdeisdrefawl,—Helaethiad Rhj-ddfasgnach,— Diddj-miad Treth yr' Yd, &c, yn destnnau enwocafa mwj-af poblogaidd yn cu tj-mmorau, ennillasant deim- ladau y cyhoedd o'u plaid, a llafurinsant j-n egniol nes gorfu i'r Edwicwyr roi fyny,ac y mae yr holl bwjmtiau hyn yri awr wedi eu penderfynu gan y Senedd, pwnc mawr ỳ dyddiau hyn yw t>ysgeidiaeth. Mae sjdwy wlad arno, ac ymdrechion clodwiw j*n cael eu gwncyd gan bob enwad crefyddoì, dros ei ledapniad. Nid wyf j*n meddwl Cyfeirío sj-lw y darllenj-dd at Ddj'sgeidiaeth Gelfyddj'dol, ondat Ddj-pgeidiaeth Gref- yddol, o ran moddion ei cliynnaliad. Mao cj-nnaliaeth gwladwriaethol i grefydd wedi dod j-n destun cyhoedd, ac ymofynir gan filoedd yn y deymas hon am resymau ac j*sgrythj*rau dros j*r nndeb a fodoìa rhwng Crcfydd Crist a'r Llywodraeth Wladol yn Mhrydain Fawr. Mae gweinidogaeth feunj'ddiol yr Ymneillduwyr Wedi argrafTu y mator hwn ar feddyliau y bobl. Nid wyf yn amman nad yw gweinidogaeth rîiyw ddosparth o offeiriaid Eglwys Loegr, sef y dosparth efcngyiaidd o honynt, yn tueddu yn rymus i ddangos gwrthuni y cyssj*lltiad sydd rhwng Crefydd a'r Llywodraeth ; canys pregethant yn eofn ar natur j'sbrydöl teymas Crist,— cyfraniadau ewyllysgar mab yr efengj-1 yn geisio,—nad yw ei deyrnas ef o'r bj-d hwn,—ac mai Crist yw Pen yr Eglwys. Nid yw y gwyr hyn wrth ddysgu fel ýna) yn amcanu dysgu'r bobl ar yr un pryd i feddwl nad Yictoria ywpen yr Eglwys; ond am yr Ymneilldnwyr y mae yn bwnc ganddyht hẃŷ ýh eú gweihidogaeth, ac j*n neillduol ar ryw amgỳlchiadau y bydd y pwnc yn benodol dan sylw. Mae wedi bod yn arferiad gan y Bedyddwj-r n'r Annibyhwyr, ar ffurfiad Eglwj'si ac ordeiniadau Gweinidogion, i gael darlith yn wastadol ar Natur Eglwys Crist, pan yn ddieithriad y dangosir yr afresymoldeb o uno crefydd â'r llywoöraeth-. Hefj'd, mae ambell un o'r Weslej-aid wedi canfod y pwnc ; a llon genym weled y Trefnyddion Calfinaidd yn diwygio mor gyflym yn y mater hwn. Mae aelodau yr oes iion j-n yr enwad hwn, ac yn enwedig y gweinidogion ieuainc sj-dd yn cael dysgeidiaetli athrofaol, yn gwelcd gwcrth gwybodaeth, ac yn teimlo pwýsigrwj-dd eg- wj*ddorion Cristionogaeth, tra nad oes ond ychj*dig o rai bychain eu heneidiau, cnl eu meddyliau, a chyfyng eu gwybodaeth, yn gweled gwerth i wneyd penau trymion, a thynn gwcflau hiiion a Phariseaidd. Per- thyna y rhai hyn i'r hen sciiool. Mae yr enwad hwn yn cyfnewi.l yn fawr, ac oddiwrth yr arwyddion pre« sennol, bydd yn gymhwys j-n mhen ychydig flynydcau i fod dan yr ttn pen o'r iau efo'r Bedyddwj-r, yn milwrio o blnid rhj-ddid gwladol a chrefyddol, a phob me3ur arall sydd j-n seiliedig ar uniondeb a gwirionedd. Dysgwj'd y werin yn y Dy wysogaeth o'r aròithfa i gyf- attal y Pen, ac mae y rhan fwyaf o honynt yn oleu ar y mater hwn, ac ymfyddinant yn fuan i dori'r undeb annaturiol rhwng Crefydd a'r Wladwriaeth. Mae y cyfnewidiadau a gymmerasant le yu j'rEglwys Sefydledig j-n yr Alban, wedi codi y mater hwn mewn modd neillduol i sj-Iw y cyhoedd. Presbyteriaeth yw y grefydd sefj-dledig yn y r.lad hono, ac nid Episco- jialiaeth, fel j-n Nghymru a Lloegr. Bwystfil lled gj'faddas, hynaws, a charedig, yw llywodraeth Prydain Fawr, fcl nad yw o gymmaint pwys ganddo ef pwy fydd yn ei farchogaeth. Mae Paganiaeth ar ei gefn j-n, India ; fe fu Pabj-ddiacth ary cyfrwy yn Canada i oitä