Cylchgronau Cymru

YSGEDY CREFYDDOL, GWLÄDOL, PERORIAETHOIi, &c. &c. &c. Riiif.:<!.] EBRILL, 1828. [Cyf. VII. COflANT ATHRONYDD SOCRATES, O ÁTHEN, YN ASIA. Mr. ADDYSGỲDP, — Dicho'n mai nid annerbyniui gan cicli darllenwyr í'yddai caol ychydîg o hanes Socrates, yr hwn, tnvy ei ddoethiheb fèl Athr- ònydd, &'i dd'íanwadalwch fcl merthyr, sydd wedi anfarwoli ei goffadwriaeth, a chael ci godi i lehwi eadair ánrhyd- edd ar ddeheuiaw doethicn y cynoes- oedd. Ganwyd Socrates yn Athen, yn y flwyddyn 471 cyn Crist. Cerfiwr oedd ei dad, a bydwraig oedd ei fam. Dengys hyn mai nid uchel waedol- iaeth ydyw unig sylfaen enwogrwydd; ac nad all gwaelder tlodi gymylu dis- gleirdeb gwir awenydd. Yr oedd So- crates, fel ei dad, yn gerfiwr celfydd, gwnaeth amryw arluniau cywrain, ond rhoddodd heibio y cûn ar annogaeth ei gyfaill Crito. Wrth gerfio cerig i gyffelybiaeth dynion, rhyfeddai lawer fod cynifer o ddynion mor debyg i gerig. Dysgodd egwyddorion anianyddîaeth dan nawdd yr Athronydd Archelaus, ond pendcrfynodd mai doethineb bèn- af dyn oedd meithrin y wybodaeth a dueddai fwyaf i'w wneuthur yn ddefn- yddiol a dedwydd. Ni chwennychai ymgyfoethogi, cr y btiasai hyny yn eithaf cyrhaeddadwy iddo. Coílodd, ar law cymydog, yr ycliydig gyfocth a adawsid iddo gan ei dad, ond ni rwg-1 nachodd; ac ni fedrai ci gyfcillion \ byth lwyddo ganddo i dderbyn en I hanrhegion drudfawr; ond nid oedd arno gywilydd i ddcrbyn eyriort!myj pan mcwn angen. Lnwaith, i>;ui g>'da'i gymdeithion, dywedodd, "Pe meddwn aiian,prynwn fantell."—Nid oedd eisiau dywedyd chwaneg, am fod pob nn o'i ddysgyblion yn eiddigeddus o'r anrhydcdd o gacl ei anrhegu. Yr oedd fn elyn i rwysg a gloddest, gan farnu mai bywyd ymdrechgar oedd y bywyd dedwyddaf. Er yn dlawd, hoffai fôd yn gryno yn ei wisgiad, ac arferai ddywedyd fod calon falch yn mynych lechudan wisg garpiog. Car- ai dángnefedd, eto gwisgai ẅroldeb ar faes y gwaed, ac yn nydd y frwydr ni throai yn ol. Er bod yn fyfyrgar, nid oedd yn bendrwm, ond llanwai y gymdeitlias Ue byddai o fywiogrwydd. Er ei fod o natur fýrbwyll, dysgodd fod yn hynaws, ac nid oedddimaall- ai gynhyrfu tawelwch ei feddwl. Ar- dystiodd Oracl Delphi mai Socrates oedd y doethaf yn ei oes. Parodd hyn gryn ddyryswch i'w feddwl, ond ar ol ymofyn à doetlùon Athen, 'deattodd mai y prif wahaniaeth rhyngddynt oedd, eu bod huy yn hòni hawl i ddoethineb pan yr oedd yntau yn ar- ddel ei anwybodaeth; a phenderfyn- oddoddiwrth hynmai meddwlyr Oracl oedd, mai y djsgybl gostyngeiddiaf wrth draed y duwian oedtl y doethaf o ddynion. Ond trwy ei ddiwydrwydtl a'i ofal, fol aîhraw ieuenctyd Atlien, yr anf'arwolodd ^ocrates ei goffadwr- iaetlî. Ni bu gan athraw erioed gy- nifei' o ddysgybliou mor fawr en hen- wojsrwydd. "S r oeddynt oli yn ei barchn fnl Athronydd, ac yn ei ^aru í'cl tad. Yi oedd Piaio, with t'arw,