Cylchgronau Cymru

DYSGEDYDD Rhif. 121.] CBEFYDOOL, &c. IONAWR, 1832. [Cyf. XT. COFIÄNT BYR A.M V PARCH. JENRIN LEWIS, CR CAS'NEWYDD, MYNWY,— GYNTO WRECSHAM. Ganwyd y Gweinidog hawddgar hwu Awst 12fed, 1760, yn y Brithdir, plwyf Gttlligaer, yn agos i Ferthyr. Yr oedd ei rì'erii, Malachi a Cecilia Lewis, yn aeiodau parchus o gynnll- eidfa Wesle.yaidd yn Coedycymrner. Bn iddyut bedwar o feibion, oll yn enwog niewn duwìoldeb. Tairgwaith yn y dydd y gwcddìentyn eu tŷ; a'r meibîon, bob nn yn ei gylch, a gyn- orthwyent wrth yr allor deuluaidd. Gwrthddrych ycofiant hwn oedd yr liynaf. Arferai fendigo yr Arglwydd, drwy ei oes, am rybuddion ffydd- lawn,acaddyegiadau crefyddol ei r'ieni tirion a duwújj. Pan yn draieuaac, myfyrio a dar- j llen oedd ei brif hyfrydwch ; a darfu j i'w rieni, ar anogaeth eu gweiüidogion ( a'u cyfeillion,ei anfon i ysgol Raraad- j egol yn Merthyr, 11* y dysgodd vg- wyddonon cyntaf yr ieitlioedd Groeg a Lladin. Pan yn ddwy-ar-bymtheg oed, anfonwyd ef i Athrofay Fenni. Tra yno ar brawf, cymaint oedd ci ragfaru yn erbyn Calfìniaeth, fel na fedraì baratoi cyffes Fiydd, a fuasai foddhäol i olyg*wyr yr Athrofa; ac felly ar ol dwys lafur meddw', a dyfal weddi am nefol gyfarwyddiadau, gan nad ocdd yn teimlo ei feddwl yn ddigon goleu ar rai rhanau o'r athraw- iaeth yu ol duwioldeb, penderfynodd mai ei ddyledswydd oedd ymadael â'r ysgol, Wedi deall am el bendcrfyn- iad, darfu i'w Athraw rhagorol, y dtweddm» Barehedig Dr. B, Davies, Ionawu, 1832.] a rhai o'i gyd-fyfy»wyr, yn enwedig y diweddar Barchedig B. Jones,Pwll- heli,wrando gyda'r hynawsedd cared- icafar ei brif wrthddadleuon ; ac ym- resymu ag ef yn eu cylch, gyda liawer 0 gariad a mwyneìdd-dra efengylaldd ; ac felly pan ddaeth ei amser i gael cyfiawn ddcrbyniad, teimlodd lawer o gysur a thawelwch wrth gyhoedd ar- ddel ei dd'i'ysgog grediniaeth o brif athrawiaethau efengyl gras, Derbyn- iwydcfi'r Athrofa yn Mawrth 1778; ond cyn terfyniad ei amser, symudodd y Dr. Bavies — er mawr golled i'w gyn- ulleidfa'a'i ysgolheigion—i Homerton. Yn fuan wedi hyn, sefydlwyd yr Athrofa yn Nghroesoswallt, dan ol- ygíaeth y Parch. Dr. E. Williams. Erfyniodd y Dr. WillianjsarMr. Lewis I ddyfod yn gynnorthwywr iddo, ond o herwydd ei anwyldeb at ei gyfeillion 1 y'mro ei enedigaeth, gwrthododd gyd- j synio. Am hyn, darfu i'r parchus j Edinund Jonesci feío yn llyra,a thaer weddio am iddo gael ail-alwad, achael ei ogwyddo ì fyned. Effeithiodd gweddi a chyngor Mr. Jones yn ddwys iawn ar ei feddwi; a thranoeth daeth ail-wahoddiad oddiwrth Dr. Williamg, acheb oedi dim cydsyniodd yntau, a symudoddi Groesoswalll yn Mehefin 1782. "Felly, niedd efe, croosawyd fì i deulu gwir grefyddol, aci fod yn gyfaill mynwesoliun o'r Cristionogion mwyaf diwyd, difrilol a phrofiadoJ;" ac yn wir, parhaodd Mr. L, drwy ei oes, i fyuwesu y parch uchelaf at gym-