Cylchgronau Cymru

Y DYSGEDYDD. Rhif. 196.] MAWRTH, 1838. [Cyf. XVII. BYWGRAFFIAD MR. GRIFFITH HUGHES, CEFNUCHAF, PLWYF LLANDDENIOLEN. YR oedd Mr. Griffith Hi'ghes swedi rael ys»ol fran ei rieni pan yn ieuauc, ac o ddo- chreuad ei ddy&geidiaeth cynnyddodd pì awydd, ymddanírosodd palluoedd cryfion ynddo, a gweithiodd yn ir.laen mewn gwy- bodaethau yn hyuod iawu, yn enwedig mewn rhifyddiaeth, daearyddiaeth, a rer- yddiaeth; yroedd yn h'iffì manylrwydd yn yr Iait'n Gymraeg, a dí-eth yn ysgrifenwr prydferth, ae yn haneswr helaeth am lyfraa da, a dynion dysgedis»; ond y p"th rhagoraf ynddo oedd ífwir grefydd a duwioldeb. Triniwr tir ood<l aîr. G. Huçhes cryda'i dad a'i fam, a'i frodyr a'i cbwiorydd, yn deulu lluosog gartref, ac yu gyfunol oll à'u gilydd; eithr tnedd at lyfrau ao awydd ain ddysg a ymddanyosodd yn Gruifydd a Dafydd, yn nodedig, ac felly y canlynodd y naill y llall yn mhob cangen dysgeidiaeth, gan hoffi eu gilydd yn fawr, ac ymhyfrydu yn nghyfeillach pob dyn o athrylith, hyd yn nod yn nghyfeillach Richard Solomon, gwr oddeall a medr mawr mewn rhifnodau, yn byw yn sir Fôn, gèrllaw afon Menai: dy- wedai Mr. G. H. yn fynych fod iddo golled am crymdcithas y dyn dysgedig hwnw, ond na allai gyfeillachu ag ef am nad oedd yn grefyddol. Gwybodaeth am ddaear, môr, mynydd, awyr, a'r ail nefoedd, ac atn ddiod feddwol-, sydd gan y dyn mawr hwnw. Yn nghymdeithas y rhai crefyddol cynnyddodd Mr. G. H. yn fawr adefnyddiol,dechreuodd bregethu, yn araf ac yn ofnus, carai duw- iolion ei gyfeillach, yr oeddynt yn tnyned a dyfod lle bynag yr âi yutau trwy ei holl gymmydogaeth. Ymhyfrydai ef a hwythau yn fawr yn eu gilydd, a'r rhai duwiolaf o bouyut oeddyut gvfeilliou peuaf ei galon, a chyfeillgar oedd ef, fel y gwyr y rhai oedd I'wyaf adnabyddus ng ef: cyfeillgarwch yn ei galon oedd ynddo ef yn fwy nerthol nag yr ymddangosai oddiallan i ddyeithriaid. Aços iawn oedd at Jannet Williams oedran- us, o herwydd marw o honi efe a wylodd lawer mewn hiraeth am dani, am ei bod wedi ei gyfarwyddoyndyneryn nechreuad ei yrfa grefyddol; Elen Jones, gwraig weddw gall, ddiwyd a rhinweddol, oedd agosat ei feddwl ; John Williams, Llanrug, í regethwr gyda'r Trefnyddion Calfinaidd; Morria Hughes, o'r Felinheli; am eu bod yn meithrin synwyr cyffredin, ac yn hoffl gwybodaeth, oeddynt gyfeillion ganddû heb ragrith, a llawer ereill. Agorodd Rhagluniaeth ífordd i Mr. G. H. i gael myned i Athrofa Hackney, yn Llun- dain, a bu yno yn ddiwyd, yn gweithioyn galed mewn llyfrau ac ieithoedd dyeithroll iddo ef o'r blaen: wylodd lawer am na allasai ddangos ei feddwl yn yriaithSaes- oneg; safai draw am nad oedd yn galla dangos ei hun yn abl at ei waith, ac ofnai gael ei ddirmygu, o eisiau hyawdledd yn yr iaith. Medi 17, 1834, dywedodd, mi gofiaf y diwrnod yn hir, galwyd arnaf gerbron cyfeisteddwyr yr Athrofa! Pwys y gwaith, byrdra y Saesoneg, a llwfrdra fy nheimlad- au gerbron dynion mawr a dyeithr i mi!— byddai yn ormod i mi fynegi â'm tafod, nac ysgrifenu â'm hysgrifell, y gorbwys oedd ar fy mendyliau ! Ond clod i Dduw, efe a'm cynnorthwyodd i fyned trwodd, tra- ddodais bregeth oddiar 1 Tim. 1. 15. yn rhwyddach nag yr oeddwn yn dysgwy!, cefaia gymmeradwyaeth y CommUtae, a