Cylchgronau Cymru

Y DYSGEDYDD. Rhif. 202.] MEDI, 1838. [Cyp. XVII. YCHYDIG ADGOFION AM GRIFFITII HUGHES, DIWEDDAIÌ EPRYDYDD YN ATIIROFA HACRNEY, LLUNDAIN. Multis ille bonis aebilis oeeidit; Nulli üebior, quam niihi.......Hor. Lib. I, 24. ÂML y dywedir, onidê, gan ein bywgrarT. yrìdion, ar ol y rhai meirw "syrthiodd gwr mawr yn IsraeP' ? a chan fod bron bob un ag sydd a hanes eu by wydau o fewn ein cylcfagrynau Cymreig yn caei eu rhcstru yn mhlith " mawrion israel," faint teilyngach yr ymddengys fy ngorhofl'gyfaill ymadaw- edig' yn ngolwg eich darllenwyr, pe y dy- wedid, a dywedyd y gwir, "syrthiodd gwr mawr yu lsrael" ! Ond dyna yw y ffaith am fy anwyl gydgreadur, yr hwn a'm gadaw- odd yn nghanol anialwch y byd drwg, ac a yraunodd à gorddysclair drigolion y nef. 0, anwyl Gymru fy ngwlad ! nid y w nifer dy feibion efrydgar ond ychydig, ychydig iawn; yn anaml yma, ac acw y ceir un genedig o honot ti yn plygu wrth allor Mincrta, ac o'r ychydig hyny, wele un yr hwn nid oedd ail i dy rai goreu o ran ei alluoedd meddyliol wedi myned i fìbrdd yr holl ddaear. Yr oedd G. Hughes o ran ei feddwlyn un o'r rhai mwyaf grymusaddaelh crioed dan fy sylw i, a chynihwys y gellir dywedyd am dano fel y dywedir yu aml am Arglwydd Brougham, "Nid oes un testyn na phwnc yu rhy anhawdd neu yn rhy ddwfii iddo ei ddeall, ond iddo geisio." A dweyd y gwir yn ei symledd cysefìu bu yn ofidus genyf lawer gwaith wrth fod gydag ef yn ei ystafell fyfyrdodawl, yn sylwi mor awchus a dibetrus yr ymafaelai ei feddwl treiddgar bron yn mhob pwuc a ddeuai tansylw, yn nghyda'r cyflymdra deallol a arddangosai pan yn ymddyddanamdanynt; pe y buasai ef felly ondam wipwncnì buasai morryfedd, ond nid felly yr oedd, ond yr ocdd ganddo y fath amrywiaeth gwybod- aeth fel nas gellid braidd ddwyn un mater dan sylw na fyddai ef mor barod i ym- ddyddan yn ei gylch a phc buasai wedi ysgrifenu darlith arno ydiwrnod o'rblaen; byddai hyny yn peri prudd-dcr i'm meddwl 33 i, am y gwyddwn fod y fath aflonyddwch diorphwys, a'r fath ymdrech gorddwys a phaihaus yn y meddwl atn wybodaeth yu ormod i gig a gwaed ymgynual dano yn hir. Yr oedd G. Hughes yn ei fyfyrdodau yn hynod o unigol a gwreiddiol; ac nid yr un syniadau yn unig agy mae pob dyn yn sicr o'u meddu, os yn sylwi ar yr un gwrth- ddrychau, oedd ganddo ef, ond byddai ganddo ef bob amser syniadau gwreiddiol: pe buasai gwrthddrycli a fuasai dan sylw erciil, eíailai ar hyd eu hoes, nes y buasent yn meddwl eu bod yn gwybod y ewbl am dano er's llawer dydd, buasai Hughes yn debyg o wneyd rhy w sylw yn ei gylch u'i gosodasai mewn golwg newydd, ac a roddasai iddo ystyr nas meddiannasai o'r blaen. Gwclwyd rhai dynion ar ol bod yu my- fyrio yn ddiwyd a chaled, yn blino, ac yn awyddu cael llonydd, os nad yn chwerwi peth, os ymofynid à hwy yn nghylch y pcth hyn a'r pclh arall, gau rai a fuasent ya meddu llai o wybodacth na hwy eu hunain, ond nid felly yr oedd efe. "O when 1 ain fatigued, how I admire the society of some old christian friend, or some ehattering- old sister telling her experience," meddai ef wrthyf ry w dro. (O pan y byddwyf wedi bliuomor dda fydd gcnyf gymdeithas rhyw hen frawd erefyddol, neu ryw hen chwaer grefyddol yn dweyd ei pbrofiadau.) Ac nid yu uuig hoíìai yn fawr ymddyddan á Christion profedig pan y byddai bron yn analluog i ddim arall, eithr efe a hotì'ai yn fawr hefyd gymdeithas rhyw un ogyffelyb dymer â'i hunan, i gynhyrfu ei feddwl trwy ymddyddan am ryw wybodaeth ueu gilydd. Ni welais ef erioed allan o archwaeth at' ymwueyd â dysgeidiaeth o ry w natur. Byddai G. Hughes bob amser yn cfrydu er itiwyn dcall, uid fel y mae rhai er ruwyu