Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

62 HANESION. " Ddiolchgartcch fr Osbcion am en presen- oldch," ac ar " Ad daliad o Ddiolchgnrwch fr Gymdcifhas,dros Bcnaefhiaid ein Hostyl, Mr. a Mrs Rces," gan liardd Mauddach. DADGANWYD " Duw Gadwoy Frenhines," ac " Anerchìad t"V Cymreiyyddion" a'r " Hen Gymmro- dorion,'" gan eiti Pcrorydd;—" ^l»«.ver a Dyddiau Hywel Dda," gan Mr. Darid Pugh, cynfab Icuan Awst, cyfansoddydd hyddestyl y gathl ' ddywededig;—" Ar Lanau Conwy, <$-c.,*' gan Mr. Evan Lloyd;— uHiractk am Meirionydd," gan ein Hcdd- ychicr (Mr. William Roberts, 2il) •,—"Croes- auiad Hcdduch," gan Mr.Owen Daries;— " Hiraeth Bardd am ei Wlad Enedigol," gan Mr. Humphrey Jones ;—" Sen i'r Cybydd" gan Mr. John Davics;—" Y Cymreigyddion" gan ein Lladmerydd. Yr oedd yr Areithiau yn afaelgar a grymus,—yn wresog o ysbryd, hedegog o l'eddyliau, ac yn gyfymlyn â'r Pynciau. Difyrwyd y Cyfarfod eran Hoffwyr Cerdd Arwest, y rhai a ystyriant nad oes " Gorfi" tebyg i grefft Iubal.". Yr oedd eu Ileisiau yn diaspedain trwy ororau pob teimlad, yn ddigon grymus i swyno dynion chwaethach seirft'! Wrth ddybenu, digon yw dywedyd fod y Cyí'arfod, o'i ddechreu i'w ddiwedd, wedi cael ei gynal yn rheolaidd, yn weddaidd, a threfnus : ac i bawbymadaeî wedi eu llwyr f'oddloni yn brydlawn, yn sobr, a thang- nefeddus. Gwedi dirwyn edefyn ein hanes j ben, teilwng ywdymuno, i bob Cymro, "à garo lwydd gwŷr ei wlad," FLWYDDYN NEWYDD, DDEDWYDD, DDA. BARDD MAWDDACH, Dros y Gymdeithas. AD-AGORIAD ADDOLDY "YR ANNIBYN- AYYR Y'N NGHAERYNARFON, A hanes dcchreuad yr achos a'i gynydd. Ad-agorwyü Addoldŷ yr Annibynwyr, yn Nghaerynarfon, ddydd Nadolig diweddaf; pregethwyd hefyd y nos Lnn o flaen hyny. Dechreuwyd y cyfarfod nos Lun drwy ddai - llen a gweddîo, gan yr hybanh W. Hughes, Saron; a phreffethodd y Parchedigion Ish- mael Jones, o'r Groeslon; a J. Evans, o Beauniaris. Am chwech o'r gloch ddydd Nadolic:, dechreuodd y Parch. O. Thomas, Talysarn; a phregelhodd y Parchedigion D. Davies, Llauddeusant; a W. Ambrose, Porth Madog. Am ddeg o'r gloch dechreu- odd y Parch. T Edwards, Kbenezer; a phregethodd y Parchediarion R. Parry, o Gonwy; a T. Pierce, o Le'rpwll. Yn yr oedfu hon adroddodd y Gweinidog hancs dechreuad a chynydd yr achos yn Nghaer- yuarfou, Am ddau o'r ghoch dechreuodd y Parch. D. Criffilh, Bethel; a phregetiiodo' y Parchedigion O. Owens, Rhesycae; a W, Rees, Dinbych. Am chwech o'r gloch dechreuwyd gan Mr.G. Grifîiths, Merchlyn ; a phregethodd y Parchedigion J. Jones, Capel Helyg; R. P. Griffith, Pwllheli; a Llywelyn Samuel, Bethesda. Vr oedd y pregethwyr canlynol hefyd yn bresennol, Meistri J. Pritchard, Llanberis; G.Rndders, Nazarelh ; Gritfith Thomas, Saron ; ('riftiih Jones, Llanhaiarn ; Richard Jonesa lloberî Jones, Bethesda; a Gray Erans, Penygroes. Cafwyd cyfarfod ardderchog, pregethau buddiol ac adeiladol ; a chynulleidfaoedd mwy IIuosos: nag a welwyd ar un achlysur erioed gyda'r Annibynwyr yn Nghaeryn- arfon. Dygwyd achos yr Ymneillduwyr i Gaer- ynarfon yn y fl. 1726, (er ys cant a deuddc<r' o flyneddau yn ol) oddeutu yr amser y seí'- ydlwyd ysgolion rhad y Dr. WHliams; jjosodwyd un o'r ysgolion hyn dan ofal yr hwn a ddaeth yma i weinidogaethu ar y pryd. Dyoddefodd y gwr hwnw lawer o wnhwynebiadau, ac o erlidiçaethau odiü- wrth yr eglwyswyr ; ymosodent arno yn y niodd tnwyaf ffyrnig. Yn 1743 cyfodwyd terfysg mawr o flaen tŷ Mr. Edwards, y Gweinidog hwn, ain iddo dderbyn dan bregethwr i gael ymgeledd ar eu ffordri i gyfarfod pregethwyr oedd i gael ei gynal yn Mòn y prydhwnw: y ddau brcgethwr hyn oeddynt Mr. Lewis Rees, a Mr.Jenkyn o'r Dehendir. Yu yr un flwyddyn l'e roílu"- wyd y Gweinidog yn Nghwrt yr Esjiob, yn Mangor, am gadw yr ysgol rad heb drwyrld- ed yr Esgob. Enw y Ficer oedd ynia yn byw, ac yn anog yr holl erlidieraethau hyn, oedd Mr. Williams. Yr oeddamgylrhiadau pethau, yn Nghaerynarfon, mor anghysurus, à trelyniaeth a chynddaredd y Ficer mor fawr yn erbyn yr Ymneillduwyr, fel y barnwyd yn ddoethach symud yr ysgol oddi yma i Fôn ; dyna yr ysgol a fu yn Rhosy- meirch, agsydd, yn awr, yn Nghaergybi: nid ydyw yn debyfrol i Mr. Edwards beidio a phregethu yma hyd y flwyddyn 1752; o'r flwyddyn hou, pa fodd bynag, i'r flwyddyn 1782, nid oes un g-air o son arn aehos gan yr Ymneillduwyr ynNírhaerynari*on,am ysbaid 30mlynedd! oud bernir y pregethai rhai o'r Auuibynwyr yma yn achlysurol. Attal- iwyd y gyfraith a roddwyd ar y Gweinidog yma, gan yr Esgob, drwyiun Dr. Chandler, ysgrifenu ato oddiwrth ymddiriedolwyr (trusfces) yr ysgol rad. Dywedwyd lawer gwaith, ond mewn camgymeriad, mai Mr. Lewis Rees, a ddechreuodd achos yr Yin- neillduwyr yn y Gogledd; nid hyny ydyw y ffaith; oblegyd yr oedd ganddynt achos yn y Gogledd, a Gweinidogion dysgedig a pharchus yn mhob sir 15 mlynedd cyn dy- fodiad Howell Harrisyma ; ac yr oedd aehos mewn rhai manau yn y sir hon, megysyny Capel Helyg, er y flwyddyn 1646; yr oedd hyny agos i gan mlynedd cyn i Howell