Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

Y CEfflADWE AMEEICANAIBD. Cyf. 16, Rhif. 4. EBRILL, 1855. Ehif. oll 184. BgtDgraffgbboL MARWOLAETH IEUAN GLAN GEIRIONYDD. (gan olygydd y gwros.) Y mae yr eiiwog Ieuan Glan Geirionydd, sef, y Parch. Evau Evans, Caerlleon gynt, wetli ymadaw à'r fuchedd bresenol, er mawr alar i'w berthyuas- nii a lluaws mawr o feirdd a llenorion; bu farw yu Rhyl, Iouaẁi'21, 1855, yneidriugeiufedflwyddyu o'i oedran. Gauwyd Mr. Evaus yn Nhrefriw, ger Llanrwst, mewu tydtlyu a elwir TanyCelyn; a bu yno gyda'i rieui nes y tyfodd yn llanc. Cafodd ysgol dda yn more ei oes, a theimlai duedd at farddoni yu Ued ieuanc. Cychwynîad ei ytu- dailh yn y byd llenyddol, oedd yn Olygydd Goleu- ad Gwynedd yn Nghaerlleon. Yn fuau wedi iddo ddyfod i'r golwg, fe'i hauogwyd i gyfieithu preg- ethau y diweddar Barch. John Hurrion. Rhag ymadrodd i ba rai a ysgtifenwyd gau y diweddar Barch. John Elias. Yr oedd efe wedi enill gwobr aui farwnad Tywysoges Cymru cyn hyn. Hynod- odd ein bardd ei buu yn Eisteddfod Gwrecsam, drwy ei Awdl ar 'Hiraeih Cymro am ei wlad,' yr hou a ystyrir ei brif oichest-gamp gan lawer. Ar ol dyfod i sylw yn Ngwrecsam, cafodd ei anfon i gael ei barotoi i dderbyn urddau Esgobol. Bu yn Ngholeg St. Bees yu astudio am beth amser. Ar ol cael ei ordeinio, bu yn llafinio yn Nghaerlleon fel darlithydd Cymreig. Efe oedd sylfaenydd a Golygydd y Gwladgarwr. Symudodd ein bardd 0 Gaerlleon, wedi talm o amser, i Christletou, lle y bu yn gweinidogaethu am flynyddau, ac yn ddiweddaf oll i Ince. Er ei fod yn ngwlad y Sais, ni anghofiodd yr iailh oedd nesaf at ei galon; megys, y dengys ei Awdl fuddugol ar 'Wledd Belshasar,' a'i Fibl Darluniadol. Gwasauaethodd ei genedl mewu amryw emynau y rhai a genir tra byddo Cymro ar y ddaear; a chyhoeddodd amryw donau y rhai a berchir tra byddo peroriaeth yn nhir ei hen wlad. Yr orchest«gamp ddiweddaf a wuaed ganddo oedd ei Bryddest yu Eisteddfod Rhuddlan, am yr hon y derbyuiodd y wobi'. Ni fu Mr. Evaus yn feistr trwyadl ar y gynghanedd erioed; megys ydengys ei brif orchestion. Nid ydyw llawer o'i linellau yn naturiol: y mae cryu 01 Uafur a thrafferth i'w weled arnynt. Arferir cryn lawer o eiriau cyfausawdd ganddo na wnaethai arferiad o honynt mewn unrhyw amgylchiad arall, 13 a hyny yn unig er mwyncyraedd cynghanedd. Go ddiglöad y golygir ei waith gan y beirdd sydd yn talu gormod o sylw, efaüai, i blethiad geiriau. Bei nir iddo osod ei gasiueb ar y mesurau caethion am nad ailodd efe ei foddhau ei hun ynddyut er- ioed. Ysgrifenodd lawer yn eu herbyn yn y Gwyliedydd, dan yr enw 'Curwr Rhyddid;' a gwrthwynebid ef yn egniol gau Gutyn Peris ac eraill. Y mae yn ddigou amlwg, pa fodd bynag, mai yn y mesurau caethion y rhagorodd efe, er maitit a ddywedodd yn eu herbyn; er nad oedd efe yn un o'r prif gampwyr yn y gyughanedd. Un o'i brif ragoriaethau f'el bardd oedd teimlad. Yr oedd yn nodedig am hyn. Tynai ddagrau o'r graig gyda rhiji darnau sy ganddo. Yr oedd hefyd yn ddarluuiwr rhagorol. Nid oedd byth yn ymgais am fod yn oruchel yn yr ystyr a roddir i'r gair gan rai o bryddestwyr gwylltion Cymru; sef, yn dy- wyll, yn glogyruog, ac annaturiol, gan ddweyd pethau i synu ac nid i adeiladu ; i ddyrysu ac nid i effeilhio ar y meddwl. Byddai ef bob amser yn ei ehediadau yn nghymydogaeth y belen ddaiarol, ac o fewn cylch rheswm. Nid oedd efe am i'w ddaillenwyr gymeryd yn ganiataol fod ihyw fawr- edd aruthrol yn ei waith, er nad oeddynt hwy yn gallu ei ddeall na'i werthfawrogi; ond yroedd efe yn gwneyd i bawb ei ddeall, a thrwy hyny dygai hwyut yn naturiol i'w werthfawrogi. Darllenir ei gyfansoddiadau ef gan bob dosbarth o ddyuion gyda hyfrydwch; canys nid i'r 'angeliou' yr oedd efe yu prydyddu ! Yr oedd efe yu fardd defnydd- iol heblaw ei fod yn fardd gorchestol. Nid ydis yn barnu y bwtir dim a wuaeth efe heibio i beidio cael ei ddarllen ar ol y tro cyntaf. Y mae rhai o'i benillion ar dafod pob Cymro, sydd yu sylwi ar bethau wrth fyued drwy y byd. Y maeut yn cael eu canu yn ngwyllt diroedd Amerig, yn Awstralia, ac yn mhob gwlad lle y dododd Cymro gwladgarol ei droed; ac fe'u cenir yn eiu cynulleidfaoedd Cymreig tra byddo y Wyddla ar ei gwadnau. Yr oedd Ieuau o ran ei dymer naturiol, yu siriol, yn caru difyrwch diuiwaid, ac yn tueddu at y Uaweu. Yr oedd efe yn dra hoffo'i ardal enedigol a'i thri- goliou; ac yr oedd y trigolion yn hoff o hono yntau. Yr oedd yn wladgarwr yn mhob ystyr o'r gair. Fel duwinydd yr oedd efe yn iach yn y ffydd; yn glir ei olygiadau ar Iawn y Cyfryngwr; ac yn anturio ei euaid ar yr athrawiaeth fawr o Gyfiawn- had trwy Ffydd. Nid ydyra yn deall i'r eglwys Sefydledig erioed wybod ei werth, ac, onide dod-