Cylchgronau Cymru

WILLIAM J. WIILIAMS, NEW YOIÎK. 145 oedd, ac yno mewn brwydr arall ddau can mil. /^dedwydd neillduol yn ngbymdeithas eu gilydd, a Yn y frwydr yn Canne, fe laddwyd tri ugaín n l ehysuruìs eu hamgyléhiadau yn y ddinas hon am y deg o fíloedd. JFe laddwyd o'r Rhuíeimaid l tymòr Mt o ddeugam mlynedd, hyd y dydd uchod mewfi un frwydr wrth yrnladd â'r Cimbri ac a'r \ Dan ? g^ahanodd augau hwynt. Eu iddynt bnmp Teutoniaid, bedwar ugain miì. Fe laddodd Marius mewn brwydr â'r Gauliaict, gant a deu- gain o filoedd, ac mewn brwydr arall ddau gant a phedwar ugain a deg o fiioedd. Yn mrwydr Issus, rhwng Alexauder a Darius, gant a deg o filoedd; ac yn mrwydr Arbela, dri clian mil. Gwnaeth Julius ladd mewn un frwydr o'r Hel- > o blíiut o ba rai y mae pedwar yn fyw, sef dwy l fercli a dau fab; mae y ddwy ferch wedì priûdi ? masnachwyr diw}-.d a gofalus, ac yn gwneud yn s dda yn y lle poblogaidd byn. Y mae agos pawb \ o'r Cyniry yma yn gwybod am Dry Good* Store s Jametf yn (jíh Accnuc. Mae y ddau fab gartref < gyda eu hanwyl iam, ac yn aros byd yn hyn heb \ briodi. Bu y teulu parchus yma yn byw am rai blynydd- ventianiaid, dri cliant a thri ugain a thair o filoedd; ac mewn brwydr aralì a'r Usipiaid, ì au yn Jrunanedda'r ysgrtfenydd, yr hwn sydd ,,. „ „ l yn mynegu mai mawr yw eolled y weddw, a dwfn ;u;aIa "ViUÍ ("'l: - yw ei galar ar ol priod mor anẅyl, tyner a chared- bedwar can mil. Mewn un yml a laddodd fwy na phedwar cant a deg ar hugain o filoedd o'r Germaniaid. Yn y rhyfel diweddar a fu yn y wlad hon, fe laddwyd o filwyr yr Undeb yn mrwydr Gettys- burgh, Pa.,dair mil ar liugain a dau gant a tbri ugain a saith. Nifer miìwyr yr Undeb a gladd- wyd yn mynwentydd y llywodraeth yw tua thri chant ac wyth ar hugain o filoedd. Os ych- wanegir at y rhai hyn y milwj-r y dygwyd eu cyrff adref, a'r rhai a ddaethant adref i farw o achos eu clwyfo neu afiechyd a gawsant yn y filwriaeth, a'r rhai a gladdwyd ar ol eu syrth- iad ar faes y gwaed, a'r morwyr a laddwyd, neu fuont feirw ar ol cael eu clwyfo neu gan afiecli- yd, yr ydym yn gweled bod yr oll tua pbum cant o fiioedd, neu haner miliwn. Wrtìi ych- wanegu nifer Uaddedigiun y gwrthryfelwyr yn ddim ond tri cban mil, rhaid bod yr oll a fuont feirw o achos y gwrthryfel yn wyth gant o fil- oedd! Gwawried y dydd " pan na ddysgir rhyfel mwyach." *T. Edwaiìds. Birmingham. MR. WM. J. WILLIAMS, NEW YORK. Yn niuas New Yorlc, Chwefror 28, 1868, bu farW Mr. William J. Williams o'r Nassau Bank, yn 67 ml. oed, sef y Bardd godidog, uchel ac eang ei glod Gwilym ab Ioan. Brodor ydoedd o'r Bala, yr hon oedd fro hoff ganddo hyd ei farw, yn enw- edig y iaith a ddysgodd yno gan ei anWyl fam, y Beibl oedd yn ddarllen yn yr ysgol Sabbothol yn ei ieuenctyd, y capel yr oedd yn arfer gwrando yr efengyl ynddo er yn blentyn bychan, yr anedd glyd Ue y magwyd ef ynddi, y bryniau cylchynol, y pentref, yr afon a'r dolydd ar eì glan, y pert.hyn- asau agos ac anwyl, cyfoedion amryW, a chyfeill- ion lawer, yn nghyd a'r Bardd enwog oedd yn ei hyfforddi i brydyddu, &c. Ymfudodd Mr. Williams i America yn'y fl. 1S25, a thiriodd yn New York, flwyddyn ar ol ei gymyd- og a'i hoff gyfaill, sef y cyfrifol, y diwyd a'r gofal- us Mr. David Roberts o'r Meehanic's Bank, ac efe a aeth cyn pen dwy flynedd ar ei ol i'r byd a ddaw. Ar ol i'r Bardd dreulio rhai blynyddoedd yn y ddinas, cafodd yn ei fryd i edrych allan am gydmar bywyd, ac yn y fl. 1828, priododd ag un Miss Jane Reed, boneddiges ieuanc brydweddol a charedig íawn, geuedigol o swydd Oneida; a buont byw yn 10 ig: a chryf yw tristwch a hiraeth y plant, ar ol tad mor dirion, gofalus ac ymgeleddgar. Ond er pob anwjddeb, serch a chariad, ni ddychwel ef mwyach atynt hwy, eitbr hwy a ddyeiiwelant i'r pridd ato ef, ac euaid pob uu megis yr ciddo ef, at Dduw yr hwn a'u rhoes. Yr oedd Mr. Wil- liams yn ddinasydd enwog a cbyfrifol, ac uchel ei gymeriad fel aelod cymdeithas, yr oedd yr aelo'd- fiyddlonaf a mwyaf selog ac ymdreehgar yn Ngbymdeithas eluseugar Dewi Sant o neb o hon- ynt ac yn ddefnyddiol iawn megis ysgriíenydd &c. yn y Gymdeithas leshäol Dewi Sant. Derbyniodd y bardd mcdal arian gwerthfawr a guinea yn aur melyn o Eisteddíbd fawr y Fenni yn l«o7 am y 12 englyn goreu i Carnhuanawc—a dau fedal uchel iawn eu gwerth o'r wlad yma; un am gyfansoddiad ar echryslonrwydd a niweidiau rhyí'- el, a'r llall am elusengarwch. Nid oedd eisiau nac angen am well cymydog, a mwy parod ac ewyllysgar i wneud cymwynas nag oedd ef. Yr oedd heíyd yn wr y gellid ynuldiried îddo ac ynddo, yn oi'alus, diwyd a ffyddlawn yn mhot) peth a gymerai mewn llaw. Yr oedd Swydogion y Bank yn meddwl llaẁer o hono, "ie ar ol Idynyddoedd o brawf, tybient oll ei fod yn aelod egÌAvysig, a swnient felly ohcrwydd moesol- deb ei í'uehedd, ac uniondeb ei fywyd j*n y cwbl o'i orchwylion, ac ni fynai President y Bank gredu pan yn ei gystudd yn gorwedd yu fethedig nad oedd yu wr gwir grefyddol a duwiol. Ond iawn a gweddus yw tystiolaethu na bu ein cyfaill Wil- liams crioed yn gymuuwr 3Tn Eglẁys Crist, cr iddo fwriadu gwneyd -hyny yn amser y Parch. James Davies yn y ddinas, ond ymadawodd y bugail hwnw oddiyma y cyfryẃ adeg, ac ni ddaeth adeg cytìelyb i'w feddwl mwyach! Eithr goíìdiai yn fawr ar ei wehr angau na buasai wedi gwneud hyny. Mae ei gyfansoddiadau barddonol yn dang- os fod ganddo barch i bethau crefyddol a dwyfol, • megis y Beibl a'i cgwyddorion moesol a'i athraw- iaethau efeugylaidd, yr ysgol Sabbothol a'r wcin- idogaeth Gristionogol. Mae yn gofus genym weled amryw feirdd yn talu ymweliad a Gwilym ab Ioau, acth rhai o hon- ynt i dŷ eu hir artref o'i flaeu ef,* ond Eos Glaa Twrch a'r Parch. J. P. Harris ydynt eto yr ochr hyu i'r afon, beth bynag am ereill o houynt. Gan hyny, afyddai yn ormodpeth i ni-ddisgwyl gweled cywydd oddhvrth y blaenaf i'w draneedig frawd, a marwnad oddiwrth yr ail ? Ni.bu y bardd ond ychydig wythnosau yn gystuddiol; ei afiechyd oedd clefyd yr arenau. Mewn un li'ordd mae pawb