Cylchgronau Cymru

Y CEMADWE AMEEICAMIDD. Cyf. VII. IONAWR, 1846. Rhif. LXXIII. HANESYN AM DDINAS CAEREFROG NEWÍDD. [gwel y darlun.] Fe allai tnai buddiolach a fyddai dar- lunio cyflwr presenol y ddinas helaeth hon nag olrhain ei hynafiaeth : ar yr un pryd, dyddorawl (interesting) a fyddai cydmaru ei maintioli yn awr â'r hyn a gofrestrwyd gau Haneswyr am ei ther- fynau gynt, er mwyn dangos ei chynydd cyflym a dirfawr; ond ni feddwyf ham- dden i wneud hyny,—ac y mae anmher- fleithrwydd yr ysgrif hon yn deilliaw, gan mwyaf, o ddiffyg defuyddiau addas yn gyfleus. Mae prif wrthddrych y darlun uchod, sef Llys-dý y ddinas, (City Hall) yn gorwecld yu 40° 42' 40" Lledred Gog. a 74° 1' 8" Hydr. Llewinol o Greenwich ; a 3° 0' 16" Hydr. Dwyr. o Washington. Sefyllfa y ddinas sydd ar ran ddeheuol Ynys Manhattan, yr hou ynys sydd 13£ milltir o hyd a lf milltir o led cyfartal; ac a gylchynir ar y tu deheuol gan y Llongborth, ar y tu Gorllewinol gan afon Hudson, neu yr afou Ogleddol;—ar y tu Gogleddol gan fath o grigyll dan yr enw Afon Harlem ; ac ar y tu Dwyreiniol gan yr hyn a elwir yr Afon ddwyreiniol. Sefydlwyd y ddinas gan yr Ellmyn (Dutch) yn 1614 a galwyd hi ganddynt tl Nieuwe Amsterdam ;"—a chymerwyd hi gan y Prydeiuiaid yn 1664 y rhai a roddasant iddi yr enw New York. Ei phellder o Philadelphia yw 86 millt.—o Albany 145—o Boston 210—o Washing- ton 225—o Montreal 372—d Charlestou 670—o New Orleans 1370. Ei phoblogaeth yn 1790 oedd 33,131— yn 1800, 60,489—1810, 96,373—1820, 123,706-1830, 202,589-1840, 312,710 —1845, 336, 785. Y Parc yn y darlun rhagflaenol, a elwid gynt " the commons," sydd o ran ffurf bron yn drionglog, ac a gynwys 10| erw odir.-YLIys-dŷsy(ld 216 troedfedd o hyd a 105 o led. Y talceuau a'r ochr wynebol a wnawd o farmor gwyn : ond y tu cefn sydd o ddefnydd mwy cyffredin ief math o femi cochion, gan fod yr un- rbyw ar y pryd megis allan o*r ddinas! Mae y ddinas yn awr wedi cyraedd 3 milltir yn uwch na'r Parc. Dechreuwyd yr adeilad yn 1803 a gorphenwyd yn 1812.—Y draul oedcl $538,734. " ' Ar y nen y mae awrlais, ac hefyd cloch yn pwyso 6910 o bwysau, yr hon a swnir yn unig pan doro tân allan, ac wrth nifer y tarawiadau dyallir yn mha ddosbarth o'r ddinas y bydd yr elfen ddinystriol wedi enyn. Yr adeilad fechan a welir ychydig naill du i'r Llys-dŷ yw yr Hall of Records, yr un a fu gynt yn garchardy dyledwyr,—a ddefnyddid gan filwyr Prydain yn amser y rhyfel chwyldroawí i ddiogelu carchar- orion rhyfel,—ac a droed yn Ysbyty (Hospital) yn amser y cholera 1832. Gwelir yn y darlun un o ffynonau dwr y Croton, addurnwaith pa un sydd anor- phenedig. Teifl ddwfr 70 troedfedd o uwchder, yr hwn a ddisgyn i lyn crwu oddeutu 100 troedfedd mewn tryfesur. Nifer y marwolaethau yn y ddinas yn 1844 oedd 8,875—sef Gwrrywaid 4,753 ac o Fenywaid 4,122.—Yn mhob mis drwy y flwyddyu fel y canlyu, Ynlonawr 686 Mai 598 MeJi 720 Chwefror 605 Meh. 620 Hyd. 667 Muwrttt 644 Gorph. »56 Tach. 662 Ebrill 560 Awst 636 Rhag. 707 Yr holl farwolaethau mewn 21 mlyn- edd yn diweddu Rhag. 1844, 141,232. Rhifedi yr ymfudwyr a diriasant yn y Porthladd hwn o wledydd tramor yn 1839 oedd 48,152 1842 74,949 1840 62,797 1843 46,302 1841 57,337 1844 61,002 Mae yn y ddinas 207 o addoldai perthyn i'r gwahanol enwadau fel canlyn—: Lutheriaid Methodist EpUcopal Methodist Protestant Aassociate Refurmed 1 Presbyterian J Associate Prcsbyterian Affrican Union Bedyddwyr Cyrary Cyimlleidíaol Crynwyr Dutch Reformed luddewon Rhify Disdylldaiyw 10 » Ysgoldai 112 " Darllawdai 17 " Marchnadoedd 15 Cyhoeddiadau sef 1 Newyddiaduron a > (I'w barhau.) 78 Chylchgronau, Presbyterian Protestant Episeopal Pabyddion Reformed Presbyterian Undodiaid Unitersalists Ainrywiol Gwestdai Pregethwyr Cyfreithwyr Ceffylau Old Maida 27 31 37 16 18 1388 1016 13346 22837!! GwiLYM AB IOAN.