Cylchgronau Cymru

Y CENHADWR ÁMERICANAIDD. Cyf. III. IONAWR, 1842. Rhif. XXV. 3 2 vû g r a f f jj ÌJÌfìattl). Ý PARCH. william tyndal, Ý DIWYGIWR CYMREIG, A CHYFIEITHYDD CYNTAF YR YSGRYTHYRAU i'R SAESONEG. Rhoddwn y tro hwn ger bron ein darllenwyr lianes bywyd un o'r hên Ddiwygwyr, yr hwn y mae ei enw a'i goffadwriaeth yn bêrarogl yn eglwys Dduw, ac a fydd felly yn ddiau tra bo haul yn troi, sef yr enwog William Tyndal. (0¥ GwladgarwrS) Y Parch. William Tyndal ydoedd yn ■©nedigol o Gymru, fel y mae lliaws o dys- tiolaethauyn profi. Ond pa ardäl o Gym- ru a gafodd yr anrhydedd o gynyrchu y fath wr, nid yw mör hawdd penderfynu, er bod un awdwr diweddar wedi anturio dadgan mai " sioydd y Fjíint" a da fua- sai genym pe buasai efe ytt hysbysu ei 'seiliau i ddywedyd felly. Ni fedrasom ychwaith gael hysbysrwydd a'm ei ri'eni, nac am y mîs na'r flwyddyn y genid ef, ymhellach na bod hyny yn flàenorol i'r flwyddyn 1500. Pa fodd bynag, ar oî cael o hono ei ddarparu âg ysgoìeigiaeth ang- henrheidiol, anfonwyd ef i "Brif-ysgol Rhydychen, Ue yr efrydai yn Neuadd Magdalen, gan eniíì gwybodaeth helaeth mewn ieithoedd a cheífyddydau llëen- yddol. * Daeth hefyd yn hyddysg iawn yn yr ysgrythyrau ac athrawiaethau duw- myddol, ac feily yn fuan dechreuai dra- ddodi Uithwriaethau crefyddol i'w gyd-ef- rydwyr yn ei Goleg ei hun a cholegau ereill, gan gefhogi egwyddorion diwygiad- îol yr ehwog Martin Luther; yr hyn, pan wybyddwyd, a barodd iddo gael ei gar- tharu am ryw yspaid. Ac wedi iddo gaèl rhyddhâd, barnai yn well iddo sym- ud o Rydychen i Gaergrawrit: ac oddi- yno aeth i gartrefu yn nheulu Syr John Welch, marchog, yn swydd Gaerloyw, i fod yn athraw i'w blant. Y gwr bonedd- ig hẅnw a gadwai ei dŷ yn agored mewn modd hynod o letteugar, ac wrth ei fwrdd y11 fyttych yr ymgyfarfyddai amryw o öffèiriaid wddasoi y gymydogaeth; ac â'r rhai hyny yr ymddyddanai Tyüdàl weithiau ynghylch dysgedigion yr oes hòno, megis Luther, Erasmus, &c. í ae hefyd ynghylch dadleuon crefyddol, ac athrawiaethau yr Ysgrythyrau Satíctaidd. Ond yn raddol dechreüai yr offeiriaitl ei ddrwg-dybio o dueddiadau ymratíiadcl oddiwrth grefydd sefydledig y dyddiau hyny, sef pabyddiaeth, a bygythient ei gyhuddo yn y Llŷs Eglwysig. O herwydd pa ham, trwy gyd-syniad Syr John Welch, barnai Tyndal mai gwell oedd iddo yma- dael o'r lle hwnw ; ac felly aeth i fynü i Lundain; ac yno y pregethai ytí gyhoe- ddus dros ryw yspaid o amser, fel y gwnaethai yn flaenorol pan yn y wlad. Chwenychai gael ei ddwytí i gydnabydd- iaeth â'r dysgedig Dr. Cuthbert Tonstai, yr hwn y pryd hwnw ydoedd E^gob y brif-ddinas; a thuag at gyrhaedd yi' amcan crybwylledig, ymdrechodd i enill flafr march-swyddog y Brenin, a chyfaill mawr i Syr John Welch, sef Syr tíenry Guildeford, i'r hwn y cyflwynai araeth Isocrates wedi ei chyfieithu i'r Saesoneg o'r Groeg; yr hon iaith nid oedd ond ychydig yn Lloegr y pryd hwûw yn ei de- all; felly hyn a lwyddodd i eniil gwas- anaeth Syr Henry yn ei achos ; ac efe a siaradodd drosto â'r Esgob, gan gynghori Tyndal yr un pryd i ysgrifenu llythyr at ei arglwyddiaeth, a'i gyflwyno iddo â'i law ei hun. I'r perwyl hwn aeth i'r palas, a dododd y llythyr yn llaw un o'r gweision i'w roddi i'r Esgob. Eithr ateb ei ar- glwyddiaeth ni chyflawnodd yr hyn yr oedd Tyndal yn ei ddymuno, sef cael nodded yn y palas i ysgrifenu y gwíiitli oedd ganddo mewu bwriad, sef cyfieithŵtil o'r Testament Newydd i'r iaith Seisohig, yr hyn y gwyddai yn dda, heb y cyfjryw nodded, a fyddai yn orchwyl a beryglai ei fywỳd.