Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

ERÍCAMIDD. Cyf. 22, Riiif. 9. M E D I, ] 8 G 1. Rhif. oix 261. ®raet!)oba» ANSAWDD A DYBEN Y RHYFEL PRES- ENOL. Y mae y rhyfël preseuol, o du y Debeuwyr áTr rliai a'u pleidiant, yn rhyfel ymosodol; ae o du Llywodraeth yr ündeb Americanaidd—ni ddywedwn, o du y Gogleld yn unig, oblegid y mae rniîoedd yn y De yn hoffi y LJywodraetli yn fawr—ond o du y Llywodraeth a'r rhai a'i caraut, y mae yn rh'yfel amddiffynol yn hollol. Ymddengys hyn yn amlwg wrth ystyried y ffeithiau diymwad canlynol: Mae y Deheuwyr, sef y rhai a bleidiant y trefniant caethiwol, wedi owgwth lawer tro, os na chaniateid eu mesurau eu hunain iddynt, y byddeut yn sicr o ymgodi yn erbyn y Llywodr- aeth a dryllio yr Undeb. Dracbefn a thrach- efn, ar lawr y Gydgynghorfa, yn y Tŷ ac yn y Senedd, a raanau eraill, yu eu liareithiau ac yn eu cyhoeddiadau, dyma oedd eu llais er's blyn- yddau bellach. Yr oedd y wlad wedi arfer clywed y bygythioa iiyn mór fynych, nes oeddynt wedi cyiieíino â hwyiit, a bron yn methu crödu fod y Deheuwyr'o ddifrif—rnedd- yliein mai siarad dan effaith teimlad haner gwallgof yr cedclynt. Mae pawb ag ydynt hyddysg yn hanes ein gwlad yn gwybod fod y ÍFaith yna yn wir. Ond caní'yddwn yn awr f'od y rhai a wnaeut y cyfryw fygythion, yu bwriadu o ddifrif eu cyíiawui. Ymosodiad bwriadol wedi ei hir fagu a'i feithirin yn myn- wesau pleidwyr y gaethwasiaeth a'r gaethfas- nach ydyw yr ymosodiad gwaedlyd presenol. Drachefn, pan gynyddodd y teimlad yn erbyn y trefniant caeth a'i ormes yn y wlad mor fawr, yn enwedig yn y Talaethau Rhydd- ion,—er nad ynddynt hwy yn unig—nes y llwyddwyd trwy fwyafrif lluosog i ethol bon- eddwr yn Llywydd ar y wlad, ar yr egwyddor o wrthsetyll helaethiad caethiwed byth mwy- ach—torodd allan y terfysg yn üniongyrchol —o'r bwriad daeth y gweithrediad—o'r byg- ythion daeLh y cwblhad. Gwyr pawb hyn, a ddewisant wybod. E'- i'r etholiad íbd yn hollol deg—neb yn pleidleisio ond oedd ganddynt hawl i wneud—a'r bleidlais yn gref—yn union ar hyny dyma y gwrthryfel yn tori allan, a'r terfÿsg yn dechreu ymledaenu—ac ymledaenu a wnaeth gyda grym mawr. Gwyr o'r De yn nau v,Dŷ y Gydgynghorfa, aelodau o'r Cyfrin- gynghor, ac uchel swyddwyr eraill, a ddangos- ent ysbryd bradwrol—pleidient yr hawl o ddryllio yr "Dndeb—y gallasai y De wneud hyny, ac y gwnai hyny hef'yd. Gwnaed cyn- ygion yn y Gydgynghorfa gan aml un pleidiol i'r De—a chan Crittenden o Kentucky yn enwedig i ffurfio Cyfaddawd pleidiol i gaeth- iwed ac i ail sefydlu y "Missouri Compromise" ac estyn y linell hyd y Môr Tawelog. Ond y Uais o'r De o hyd oedd, na wrandewid gan- ddynt hwy ar un " Compromise" eu bod wedi gwneud eu meddyliau i fyny—mai gwrthryfela a fynent a dryllio yr Undeb ac encilio, a ffurfio Undeb Cynghreiriol Deheuoh Cynaliwyd Cynadledd o'r caethfeistri yn Carolina Ddeheuol, a phenderfynodd y Gyuad- ledd fod y dalaeth yn cilio o'r Uadeb, ac yn galw ar y talaethau caethion eraill i uno gyda hwy i Ifurfìo yr Uudeb newydd. Yna y cyfî'el- yb Gynadledd a gynyliwyd yn Georgia, ac yn Ffloridn, a Louisiana, ac Alabama, a Texas, Arhansas &c, a'r cyffelyb Benderfyniadau a ffuríiwyd. Y talaethau hyny a ymaríbgent ac aalwenteu milwyr i'r maes, a herient eu grym a'u nerth milwrol i wrthsefyll pob ymdrech a wneid i attal eu rhwysg. Nodent yr amser y byddai Washington wedi syrthio i'w dwylaw, ac y byddai y "Tŷ Gwyn"a'r Senedd-dai a'r holl ddinas yn eiddo iddynt. Nid ydym yu gallu galw i gof am un ymosodiad, mwy pen- derfynol yn y ff'urf o wrthryfel, wedi ei wneud erioed mewn un wlad, na'r ymosodiad hwn o eiddo y Deheuwyr ar.Lywodraeth yr Unol Dalaethau. Mewn cysylltiad â hyn ac yn y cyfamser, weîe y newyddion yn ein cyrhaedd, yr hyu oedd loirionedd sicr, nad oedd Ile i neb ei wadu, na neb yn cynyg ei wadu, fod y deheuwyr: enciliedig yn cymeryd gafael yn meddiannan cyfìawn y Llywodraeth, trwy ladrad noeth.