Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

LLEUAD YR OES. Rhn. VI.] RHAGFYR, 1827. [CyfI. HANES BYWYD WILIAM PEN. SEILIWR PENSYLYANIA. WILIAM PEN, mab i'r morlyw- ydd Sŷr Wiliam Pcn, yr hwu a ddarostyngasai Jaanaica, a anwyd yn Llundain yu y flwyddyn 1644, ac a ddygwyd i fynn mewn athrofa yn Chigwell, yn swydd Essex. Tra yr oedd yn fachgenyn, ymyrai pethau o berthynas i fyd arall á'i feddyliau, ac yn y cyfamser gwrandawai ar nn o'r crynwyr o enw Thoinas Loe, yr hwn drachefn a sefydlodd ynddoegwydd- orion y grefydd hono, ac a fu yn fodd- ion y tro hwn o argraffu yn ei feddyl- iau, yr hyn a lynodd ynddo ystod ei oes. Yn 1660, cafodd dderchafiad yn y coleg yr oedd ynddo yn Rhydychain ; ond gan iddo gilio oddi wrth wasan- aeth yr Eglwys wladol, ac ymuno ag ychydig o fyfyrwyr ieuainc i gynnal addoliad dirgelaidd, fe'i dirywiwyd yn gyntaf amannghydffurfioldeb, (er nad ydoedd ond un-ar-hymtheg oed) ac wedi hyny bwriwyd ef allan o'r coleg. Ei dad yn eiddigeddn wrth y cyfryw ymddygiad, yrhyna olygai yn rhwystr iddo ddyfod rhagddo yn y hyd, a fynodd chwilio i'r peth; ond ar weled nad oedd modd ei ddyddyfnn oddi wrth ei fympwy, troes yntau ef allan o'i dŷ. Y tad, pa fodd bynag, yn tosturio, danfonodd ef i roddi tro i'r Cyfandir, gan obeitliio y byddai iddo trwy ymgymysgu a^i* byd, an- nghofio ei grefydd. Gwedi aros cryn amser yn Paris, dychwelodd ad^ef yn wr bonheddig, a golwg gwamal a\uao. yr hyn,:. foddiodd y tad yn fawr iawu, Yn ddwy-ar-hngain oed, danfopodd ei dad ef i oruchwylio treftadaeth oedd ganddo yn Ywerddon. Yma y cyfarfn drachefn á'r un Thomas Loe, yr hwn a ennillasai ei feddylfryd yn moren ei oes: ac ariddoymunomewn cymdeithasâ'r crynwyr yr amser bwn, y rhai oeddent dan erledigaeth lèm, rhoddwyd ef gyd ag eraill yn nghar- char, ond rhyddhawyd ef ar eiriolaeth ei dad, yr hwn a'i gorchymynodd yn ol i Loegr, lle yr ail geisiodd ei adfer- iad oddi wrth ei egwyddorion, eithr yn ofer. Parchai ei ddd gyd a'r dwysder mwyaf, ond dywedai na newidiai ei farn byth, felly dëolwyd ef eilwaifli oddi wrth ei detil«,ac ynadeclirenodd lafurio fel pregethwr cyhoedd gan oddef erledigaethau trymion, gyd a'r sirioldeb mwyaf. Y Llyngesydd drachefn yn ceisio dyfod i gyfiûllgarwch â'i fab, ceisiodd ganddo.yn tmig hyny (yr hyn oedd groes i'r crynwyr) sef tynn ei gapan yn ngwydd y Brenin ac y Dug Yorc, ond ni wnai Pen hyny, gan olygu y peth yn dios^dd o'r egwyddorion a ddysgasai. Ei dad yn gweled fod ei feddylfryd yn llwyr yn yr byn oedd ganddo mewn llaw, a'i derbyniodd drachefn i'w deiiln, ac yn tnarw yn fnan gwedi, gadiwodd ddisonedd o dda byd iddo, a chyd á'i anadl olaf, annogai ef i beidio ag ymarweddu yn groes i'w gydwybod; ' í'elly ti gedwi heddwch yn dufewnol,' meddaí. 'yr hyn fydd e'w i ti yn nydd trsllod.' Gwedi goddef carcîtariad arall am 2 Y