Cylchgronau Cymru

Rhif. 8. üäjnif ^iîtìtnaísot ní Wmmtìt Örtau luunchlenoi tj Zni\\i Dan Olygiaeth BERIAH GWYNFE EVANS. Crr, I.- CYNWYSIAD Sadwex, Rhagfte 4, 1880. Gwladys Ruffydd, gan y Golygydd.............................. 99 Llaw-lyfr i Ddaiareg, gan A. Rhys Thomas, Lerpwl...... 101 Plant Helen, gan eu Hysglyfaeth Diweddaf.................. 103 Merch yr Ania'wch, gan Alaw Llynfell........................ 105 Yr Hen Aifft, gan Watcyn Wyn.................................... 103 Naid am Fywyd....................................................... 107 Yb Adran Gerddorol, gan Alaw Ddu,— Nodiadau am Gerddorion a Cherddoriaeth Dramor... 103 Nodiadau Cerddorol................................................ 109 CONGL YR ADRODDWR— Dewi Haran a'i Ffon, gan Dewi Har&n..................... 109 Y Gorthrymwr, gan Cadifor.................................... 110 Oddeutu'r Aflwyd.— Lloffion.................................................................... 110 Congly Plant........................................................... 110 Llyfrgell yr Aelwyd................................................ 110 Difyrion .............................................................. 110 Difyrwch yr Aelwyd—Gwobrau Neillduol................... 110 YNodiadur.................................................................. 111 Cystadleuaeth Rhif.5.................................................. 111 CTPRINACH y Beirdd, gan Melodydd— Siams Swrflla'r Boncyff............................................ 112 Rheswm dros Yfed................................................... 112 Gwobrau Cyfaill yr Aelwyd................................... 112 At ein Gohebwyr......................................................... 112 DIOLCII AM "GYFAILL YR AELWYD." I " Gwynfe," ar ei panfed—o'n " Haelwyd," Fy niolch derbynied; Cafìed einioes, a goroesed, A thrwy ei law aed ffrwyth ar Ied. Ystrad Mynach. Collwtn. PAUL A SILAS YN Y CARCIIAR. Yx y carchar yn aros,—ac o dan Gadwynrn ymddangos, Rhodda nhw yn rhwydd y nos-—ddeuawd fer, Ac yn y seler yn canu solos. Tregart'h, Èangor. OawENYDD. EHYDDERCH AP MORGAN. CwYMrwTD, do, rhoddwyd Rhydderch—wr enwog Yn yr aniaí diserch ; Dyna'n sôn 'nol dwyn ein serch, Hwn unwaith mwy uin hanerch. Dell Iìoy, Ohio. Lltwabch. GWLADYS RUFFYDD: ystori hanesyddol am sefydliad cyntaf ceistionogaeth yn mhrydain. Gan y Golygydd. Crynodeb o'r Rhan Flaenorol o'r Ystori. Pen\ I.—YYrth yr Ystanc.—Agora'r ystori yn y fiwyddyn 43. Darlunir dyn yn rhwym wrth goedea yn un o goedwigoedd Prydain. O'i amgylch mae nifer o filwyr Hiiuftinig, y rhai oeddent wedi easglu coed a mauwydd yn grugyn o'i g*mpas. Pan yn barod i osod tân yn y manwydd, dynesodd y eanwriad Rhuf- einig at y carcharor gan ofyn mewn tôn watwarus : " Pa le yn a*r y mae dy Dduw ?" Dyrchafodd y carcharor ei lygaid tua'r ncf, a sibrydodd :—" Arglwydd Iesu ! Megys y derhyniais dy gorph oddiar y groes, ac a'icledd- ais yn, fy meddrod fy hun, derbyn dithí.u fy ysbryd inau, a dwg fi i'th fynwes 1" l'arhau i wawdio wnai y canwr- iad Junius. ond o'r diwedd sddawodd ei ryddid i'r carch- aror. Achosodd hyn gyffro yn mhlith y milwyr, y rhai ofnent eu bod ar gael eu haniddifadu o'r mwynhad o weled yr olwg ar ddyn yn cacl ei siglo i fmwolaetb. Danfonasant un o'u nhifer, Marius, i geisio gan y caa- wnad ganiatau i'r merthyrdod gymeryd lle. Traeaefn addawa ei iyddid i'r careharor,—ond ar amod. Pav. II.—Ymyrabth Anhtìgwtliadwy.—Y milwyr yn siarad am yr hya oeddent wedi weled yn fiaenorol. Un, Demetrius, yn darlaaio dygwyddiadau hynod croeshoeliad Crist, lle yr oedd efe yn bresenol, yn dweyd na ryfeddai weled y Crist hwnw yn cyfryngu i achub y carcharor o'u dwylaw. Üyda r gair, wele ryw un ya neidio gyda bloedd i'w canol, yn gwasgar y ffagodau cynenedig, yn tr»i atynt, g»n ddatguddio gwynebpryd prydferth dynes. Adfeddianodd y degwriad Tarquinius ei hun gyntaf, ac aeth yn nalaen i grynhoi y ffagodau gwasgaredìg. Ehwystrwyd ef gan y ddyaes. Yntau yn bygwth ei thrywanu à'i gledd. Y canwriad Junius ya yînyraeth, lTn ymaflyd yn mrairh y ddynea. Hithau yn ei ysgwyd ymaith. a throi gyda'r bwtiad o adael y ìieeyn. Junin» eto yn ei rhwystro, ac yn tyngn na eha ymadael lu-b dalu yr iawn »a;ariol am ei hyfdra yn dyfod i'r gwersyll. Hithau, gan «Idychryn, yn llewygu yâ ei freichian.'a'r degwiiad yn ail-gaaglu y fîigodau i ail gyneu y tân oddeutu'r ystanc. Prn. III.—Dan gyfaill. Mimtai feebam o filwyr Rhuf- einig yr un dydd yn teithie yn yr un goedwig, yn cael eu barwain gan ddau swyddog, Sallaít % Pudena. Y blaenaf wedi bod ya garcharor gyda'r Pi ydeiniaid, ya ymddaugos yn isel ei yabryd, ac o'r diwedd yn cydnabod wrth ei gyîaill ei fcd wedi '• ei glwyfo i'w galon." O'r diwedd tydnabydda Sallust mai wedi ei glwyfo gan ! ddynea yr oedd ; mewn geiriau ereiìl, ei fod ya glaf o