Cylchgronau Cymru

A1JL/ JLj . Cyf. XXI. MAWRTH, 1858. Ehif. 243. %xxû\àm m fmpam ARDDANGOSIADAIT CHWARBUYDDOL, (Dramatical Representations,) MEWN ADD- OLDAI. " Oblegid a hwy ya adnabod Duw, nia gogoneddasant ef megis Duw."—Rhüi?. i. 21. Mae dyn, í'el creadur, yn hoff o fwyniant. Yr oedd mwyniant mewn cysylltiad a gogoneddu ei G-reawdwr, yn ddyben yn ei ddygiad i fodol- laeth ; a chynysgaeddwyd ef â galluoedd a chy- mhwysderau corphorol ac eneidiol, priodol i dderbyn mwyniant gwirioneddol a pharhaus yn y cygyiitiad hwnw. Yn ei gyflwr cyntefig o burdeb a diniweid- rWydd, yr oedd yn berffaith ddedwydd a bodd- longar i'r mwyniant hwnw ; ond trwy wrando ar haeriad anwireddus y gelyn, ymollyng- odd i geisio mwyniant ar draws gorchymyn, ac yn groes i ewyllys ei Dduw ; ac yn gosp am ^yny, bu farw iJw fwyniant boreuol—gadaw- °dd ffynon y dyfroedd byw, a cheisiodd trwy ê'loddio iddo ei hun bydewau, ymddisychedu o ^rthddrychau gweigion y greadigaeth. Effaith ymbrawf y doethaf o ddynion, ar ol maith ym- ciwiliad, craff a threiddgar, oedd, " gwneuthur 0 Dduw ddyn yn uniawn ; ond hwy a chwilias- ant allan lawer o ddychymygion." Hanes un %n yw hanes yr holl deulu dynol; ac hanes y gwrthgiliad gwreiddiol yw hanes pob gwrthgil- iad trwy yr holl oesau; a'r graddau y collo dyn y gymdeithas a'i Dduw, i'r graddau hyny yr ymgais am ddifyrwch mewn gwrthddrychau er- Ẃl, ac yr anghoíia ei Dad a'i Achubwr, Er i Dduw lunio pobl iddo ei hun wedi'r cwymp, yr ydym yn eu cael yn hynod dueddol i eilunod trwy yr holl oesau. Mor fuan wedi i'r fath amlygiadau ofnadwy a gafodd yr Isra- eliaid o'r unig Dduw, a'i eiddigedd dros ei gy- meríad fel unig wrthddrych addoliad, yn yr Aipht; a'r rhoddiad brawychus o'i ddeddf oddi- ar Sinai, a'r gwaharddiad pendant a gynwysal hono, y cawn hwynt fel ynfydion yn chwareu o fiaen y llô aur, ac yn priodoli i waith eu dwy- law eu çwaredigaeth ryfeddol (Ex. xxxii;) ac yn yr 8G2 o flynyddoedd y trigasant yn ngwlad Canaan, yn fiaenorol i'w caethgludiad i Babi- lon, ymddengys iddynt adlithro i eiiun-addol- iaeth, ddim llai na phedair-ar-ddeg neu bym- theg o weithiau. Ac ar ol seiÿdiiad goruchwyliaeth newydd, purach a mwy ysprydol, a dechreu y cyfnod Cristionogol, er mor syml a gwrthfydol y dyg- wyd hi i mewn gan yr Athraw Dwyfol a'r apos- tolion, buan iawn y cawn arwyddion o'r hen dueddfryd fydol ac eilun-addolgar. Hoíf iawn ydyw duw y byd hwn, er y boreu 0 wisgo hûg, yn ei ddynesiadau at y saint. Yn rhith sarff cyfeillgar y llwyddodd i dwyllo ein rhieni cyntaf—trwy hynawsedd ymddangosiad- 01 yr enillodd ei was Jeroboam mab Nebat, y deg llwyth i addoli y lloi yn Dan a Bethel; yr hyn, yn fuan wedi hyny, a ganlynwyd âg add- oliad Baai ac eraiil o eilun-dduwiau y cenedl- oedd. Nesha at yr eglwys fel y môr-leidr (pi- rate,) dan fanerau gau—cymer mantell Samuel i guddio ei ddichell—ymrithia ar lun angel j goleuni. Yr oedd y " dirgelwch " yn dechreu gwcithiö; eisioas yn nyddiau Paul, ac arwyddion o'r ■" ym- adawiad," a "'chariad y gwirionedd" yn cen