Cylchgronau Cymru

Y \j Y J? A1 JLj JL/. Cyfrol XXX. .A.AVST, 1867'. Rliifjrn 368. ^ìjgofiteflj* I.-HANEE CANEIF TN OL : Mewn nodion ofywyd ac amserau Hugh Bo- berts, diweddar o Proscairon, Wis., tad y Parch. Thomas II. Eoberts. Gan y Parch. Daùd Ilughes. YR YSGOL SABBOTHOL, A'l LAFUR GYDA III. Dyma brif f aes ei lafur boreuol; bu yn hy- nod o ffyddlon i gychwyn, a chynorthwyo lluaws o ysgolion yn yr ardaloedd cylchynol, fel y canfyddwn oddiwrth a ganlyn: "Nid oedd un Ysgol Sabbothol yn mhlwyf Llan- ddeiniolen pan synmdodd fy rhieni o'r Fach- wen i Blaen-y-cae, er fod yn gofus genyf am Un a gynnelid am dymhorau yn yr hâf. Mae Hughes, yn y " Methodistiaeth," yn son am hono, ac yn crybwyll am enwau Eolant Da- îydd, a William Sion, Caecorniog, y rhai a ddechreuasant yr ysgol hono; a phan y sym- udodd fy nhad i'r ardal, cydunodd y tri i godi Un. Cawsant dy bychan i'w chadw, o'r enw Cae Coch, gerllaw Pentre' y Uys, Ue yr oedd y chwareufa Sabbothol y soniwyd am dani; eithr ni chawsant ond ychydig o'r plant llei- af iddi, ac ni pbarhaodd hono ychwaith ne- mawr, canys bu farw yr hen wr Caecorniog, (ynddo ef yr oedd mwyaf o'r tân gyda'r achos), a bu hyny yn achlysur i'r plwyf fod am. flynyddau heb un ysgol drachefn. Modd bynag, yn mhen yspaid o flynyddau, ymsy- mudodd un John Boberts, blaenor perthynol i eglwys Llanrog, i'r Castell, Llanddeiniolen, a dychwelodd un Bolant Abram at grefydd, ar ol wyth mlynedd o wrthgiliad; yna yrmm- odd y ddau hyny gyda Eolant Dafydd, a'm "tad i ail gychwyn yr Ysgol Sabbothol. De- ŵreuwyd hi y tro hwn yn Blaen y cae; ced- wíd hi yn y tŷ y gauaf, ac yn y beudy yr hâf, gan nad oedd y tŷ yn ddigon helaeth, canys deuai y plant yno o'r Ehiwlas, Tŷ Coch, ger Dinorwic, a Phentref y llys, &c. Yn mhen ychydig flynyddau ar ol y cychwyniad hwnw yr aethym inau at grefydd; a'r Sabboth cynt- af ar ol hyny rhoddwyd dosbarth o blant bychain i mi. Ymgymerais â hwy yn rhwydd, gan fy mod yn teimlo rhyw awydd y pryd hwnw i wneyd rhyw beth dros Iesu Grist; ae yn wir, ni chollais yr awydd hwnw hyd y dydd hwn, er na chefais gan fy Nhad nefol ond rhyiv dalent neu ddwy. Yn y cyfamser daeth gwr o'r enw Eolant Evan, Weirglodd Goch, i'n cynorthwyo gyda'r ysgol, er nad oedd eto wedi ei alw i fod yn sanfc. Yn mhen rhai blynyddoedd, codwyd ysgol mewn rhan arall o'r plwyf, o'r enw Pen-y-gaer, gan ddau wr gwir grefyddol, o'r enw Owen Owens, Ehyd Fawr, a Sion Edmund, y Waenfawr; ac yn lled fuan ymunodd ysgolion Blaen-y-cae, Pen-y-gaer, a Llanrug, i godi cyfarfod ath- rawon, i'w gynnal unwaith yn y nús, i annog ac hyfforddi eu gilydd gjrdag achos yr ysgoL Daeth y cyfarfod hwn yn fuan i fod yn dra HewyrchuB, a buddiol i'r Ysgolion Sabbothoì. Nodwyd dau neu dri i arfer eu dawn i'n cynghori ar y dechreu, o ba rai y i>enaf yd- oedd Eolant Abram, yr hwn yn fuan a ddaeth yn bregethwr; ac wrth arfer eu doniau yn y cyfarfod hwn, cyfododd saith o wyr ieuainc eraill i f od yn bregethwyr o'r un eglwys. Fel 3rr oedd yr ysgolion yn lluosogi, ymunent yn y cyfarfod a nodwyd, hyd nes oedd o'r di- wedd 23 o ysgolion yn yr undeb, a'r cyfarfod yn cael ei gadw ar gylch yn yr holl ardaloedd bob njis. Parhaodd am oddeutu 30 mlynedd, ac ennillodd fy serch mor Uwyr, fel y dilyn- ais ef bron yn ddifwlch yr holl amser hwnw. Gwnaeth les dirfawr i achos yr Ysgol Sab- bothol, a chyda theimlad o golled y rhodd- wyd ef i fyny, pan yr amlhaodd y cyfarfod- ydd Dirwestol y fath fel nas geilid hebgor amser iddynt. Bu y cyfarfod crýbwylledig yn offerynol, dan fendith Duw, i sefydlu ys- golion mewn amryw ardaloedd. Trwy ym-