Cylchgronau Cymru

Y CYFAILL. Cyfrol XXXI. RHA&FYE, 186S. RHifyn 393, foeiẁl. NATTJE EGLWYS'* GAN Y PARCH. E. F. JONES, WEST BANGOR. PA. " Eto yn awr ymgryfha. Zorobabel, medd yr Ar- glwydd; ac ymgryfha, Josua mab Josedec yr arch- offeiriad; ac yrngryfhewch, holl bobl y tir, medd yr Arglwydd, a gweíthiwch : canys yr ydwyf fi gyda chwi, medd Arglwydd y lluoedd: yn ol y gair a am- modais a chwi pan ddaethoch allan o'r Aipht, felly yr erys fy Ysbryd yn eich mysg: nac ofnwch."— Hagg'ai 2. 4, 5. Un o wirioneddau mawr y Beibl ydyw, fod yr eglwys o ran ei pb.etb.au. banfodol yn un yn mhob oes a gwlad, a tban bob gorucbwyliaeth. Crist ydyw ei sylfaen, yr Ysbryd Glan ydyw ei bywyd, presenoldeb Duw ydyw ei diogelwcb a'i grym. Mae cyfnewidiadau pwysig wedi cymeryd lle yn ei ffurf, ond nid yn ei hanfod. Yr un oedd banf od yr eglwys pan oedd yn gwisgo y ffurf batriarchaidd, a'r ffurf Lefitic- aidd, ag ydyw yn ei ffurf bresenol. Yr add- ewid o Had y Wraig oedd gobaith yr boll bat- riarchiaid hyd nes yr adnewyddwyd ac yr helaethwyd hi i Abrabam. O'r addewid hono y tarddodd boll seremoniau a phrophwydol- iaethau yr hen oruchwyliaetb. Yr un add- ewid drachefn ydyw addewid y Testament Newydd, ac o honi bi y deillia holl athraw- iaethau, ordinhadau, ac addewidion yr or- uchwyliaeth bresenol. Am y rbeswm yna y defnyddir y geiriau hyn fel awgrym o natur eglwys, ac o sefylifa a dyledswyddau y Cyf- undeb yn America. Yr oedd yr Iuddewon wedi dycbwelyd o gaethiwed Babilon er's tuag un-mlynedd-ar- bymtheg cyn hyn, trwy gyhoeddiad Cyrus, ac wedi dechreu adeiladu y ddinas a'r deml. Ond trwy i'r Samariaid gyf odi rhwystrau yn eu ff ordd yn llys Persia,ac o'r diwedd lwyddo i atal ♦ Traddodwyd yn ÎJghymanfa Pittston, Pa., ar acalysur ordeiniad y Parchn. Wm. Lewis, ShamoMn, B. Davies, St, Clair, Hyd. 9-11,1868. y gwaith yn hollol, bu yn sefyil felly am tua phedair blynedd-ar-ddeg. Pan esgynodd Darius Hystaspis i orsedd Persia, adnewyddodd or- chymyn Cyrus, yr hwa oedd yn aros o hyd yn un o ddeddfau y llywodraeth. Ond er cael pob hwylusdod, nid oedd y genedl yn barod i weithio. Yr oedd llawer yn rhy brysur yn adeiladu ac addurno eu tai eu bunain, ac er- aill yn llunio esgusodion nad oedd deng mlyn- edd a tbriugain prophwydoliaeth Jeremiah wedi dyfod i ben eto; rbai yn dadleu eu tlodi, a'r hen bobl yn wylo wrth weled mor ddistadl ydoedd y deml newydd wrtb hen deml Solomon. Mae yr Arglwydd yn anfon Haggai i'w ban- nog at eu gwaitb, ac i roddi cerydcl tyner iddynt am eu hymddygiad, trwy ofyn iddynt a oedd yn amser iddynt adeiladn ac addurno eu tai eu hunain, a gadael tŷ yr Arglwydd yn garnedd. Yr oedd ganddynt amser a moddion at hyny, a dim at dŷ yr Arglwydd- Ond iddynt ddechreu ar ci dỳ Bf, y rhoddai iddynt lwyddiant yn y tir, na chaAvsent ei fatb er pan oeddynt weài dychweìyd i'w gwlad; ond y brif annogaeth ydyw y testyn. Os nad oedd y deml yma mor wycb a tbeml Solomon, fod yr Arglwydd, er byny, yn dal at ei gyfammod, ac y byddai ef gyda hwynt yn hon. Yr oedd hyn yn well iddynt na gwych- der teml Solomon hebddo ef, ac yn fwy na gwneyd i fyny y diífyg; ond iddynt ddechreu gweithio, y caent ef yn eu mysg, a llwydd- iant yn eu hamgylchiadau mwy na chyfartal i'r gwaitb. I. FFURE WELEDíG Ylt EOLWYS—FFTJRF gyfammodol. " Yn ol y gair a ammodais â chwi pan ddaethoch allan o'r Aipht." Nid yw y ffurf gyfammodol ond dadblygiad na- turiol o'r bywyd ysbrydol. Y ffurf ydyw yr byn sydd weledig o wir grefydd, mae ei bywyd yn guddiedig. Bob amser yn ngweithredoedd Duw, m%e j bywyd a'r ffurf yn ateb i'w gü-