Cylchgronau Cymru

Cyfrol XXIV IONAWH, 1861. RhiJÇjna. Ì3V7 Y DDAIAR Qjtntt\tiHnf it. Y DDAIAR A DAIAETDDWYE, Hyd yn nghylch yr unfed-ganrif-ar-bymtheg ar ol Crist, ychydig a wyddai yr annysgedig, ac hyd yn nod doethion y byd am Ddaiaryddiaeth. Coleddent dybiau tra dyeithr a dychymygol, y rhai a gredent mor ddiysgog a phe buasent yn wirionedd. Tybiai y Groegiaid hynafiaethol mai gwas- tadedd ehang oedd y ddaiar, yn cael ei ham- gylchynu gan y mör mawr ; odditanodd yr oedd rhandiroedd Elysium, neu Baradwys, a Tartarus, y lle o gospedigaeth. Gorphwysai bŵaau mawrion y nefoedd ar y mynyddoedd uchelaf. Tybient hefyd, fod yr hanl, y lloer, a'r ser yn codi o donau y môr, ac yn machlud ynddynt, felìy fel y gallai y bobl a drigianent yn mhell ar ymyl goi'llewinol y ddaiar gìywed y Bwn hisìaidd a wnelai yr haul pan yn suddo i'r eigion 1 Athronyddion eraill yn clywed am drai a llanw y môr mawr, pa fodd ddwywaith y dydd yr ymchwyddai ac yr ymruthrai yn mhell i'r CYF. XXIY. 1 glan, ac yna y llifeiriai yn ol yn raddol, gan adael y traeth yn ddiddwfr a sych, a ddychym- ygent mai anghenfil mawr byw, oedd y ddaiar, a bod y trai a'r llanw yn cael ei achosi gan ei anadliadau ! Tybiai rhai ei fod o ran ei ddull yn debyg i fâd, ac eraill ei fod yn hirgrwn. Nid oedd golygiadau y bardd mawr Horner, ddim gwelì na'r gwaelaf o'r tybiau dychymyg- ol hyu. Eto yr oedd ambell un o athronydd- ion doethion yr hen amser, trwy lafur mawr mewn efrydiaeth, wedi cyrhaedd cywirachgol- ygiadau, ond yr anhawsder wedi'n oedd cael dynion i gredu yr hyn yr oeddent hwy wedi ei ddarganíod. Gwaith caled yw cael dynion i ymaclael a'u hen dybiau a mynwesu rhai new- yddion. Gweìir hyny yn amlwg iawn mewn braslnn o hanes yr heu ddaiaryddwyr. Yn gyntaf y daeth Pythagoras, yr hwn oedd yn byw taa 590 o flynyd'doedd cyn Crist. Dy?g- ai eí'e ei ddysgyblion i gredu fod y ddaiar yn grwn, ac mai yr haul oedd y canol-bwynt o amgylch yr hwn y symndai y ddaiar. Ond gor- fodogwyd Pythagoras i ddysgu y pethau hyn yn ddirgel. obíegid erlidiai yroífeiriaid Paganaidd ei ddylynwyr, y rhai a garcharwyd, a alltud- iwyd, a Uaddwyd rhai o honynt am gredu yr by'n yr oedd efe yn ei broíî'esu! Mewn canlyn-