Cylchgronau Cymru

Y CYFAILL. Cyfrol XXV. G-OR.IPÍIEllNr-AJ', 1863. Hhifyn 395. $>xnt\tiìimiK fx. Y M E S S I A H . "*ae y darllenydd, debygem, yn cofio i ni wneyd sylw pan yn diweddu hanesyddiaeth yr Hen ^estament. ac wedi colli ein golwg megys ar ■^ehemiah a Malachi, fod goleuni hyfryd yr üaneswyr Ysgrythyrol ag oodd yn tywynu ar 6iQ l]Wybr wedi machludo, ac y buasai raid i 1 ymlwybro yn mlaen am yspaid maith wrth °'euni rhyw fân ser o hancswyr anysprydoled- I a diymddiried, a'n bod yn teimlo yn dra an- Mdan o'r herwydd. Yr oedd golwg digon di- Ry»ur ar bob peth o'n hamgylch, a buasai bron P anobeithiol oni buasai " Yr addewid oedd eui myned o'r blaen," ar bwys pa un yr ym- ^naliai Eglwys Dduw trwy gydol yr hir-nos ^th o bedwar can' mlynedd. Ond aeth y nos ^hygurus heibio, ac mae yr haul eilwaith yn yr entrych. ac yn taflu ei belydrau dymunol e§ gwneyd ein ffordd yn gysurus i'w theithio Fachefn ; ac Did fel y dydd o'r blaen ydyw chwaith, yn taflu ei lewyrch gwanaidd dros Mad ole fechan Palestina yn unig, ond enfyn ei Uni dysglaer hyd eithaf y ddaiar, i oleuo Wele yn p°h dyn ar sydd yn dyfod i'r byd. r ddydd yr iachawdwriaeth." "'rth droi ein golwg yn ol î edrych ar yr oes- ^ blaenorol i ymddangosiad Mab Duw yn y aWfl, cawn fod gau grefyddau y byd wedi aûhau gan henaint megys, ac wedi colli eu ael ar gaionau dynion i raddau mawr. Gwel- attiser ag yr oedd y bywiogrwydd mwyaf o j, Sylch temlau yr eilunod, y torfeydd yn heigio g cynteddau gyda sêl losgedig ; plygai ereill g -V aefosiwn gwresog o flaen llu y nef; a a,^6 lý- ereill drachefn yn ymgrymu mewn %à ^ caíoa0g o flaen y tânau santaidd. yo awr yr oedd hyn wedi myned heibio— » " 20 y tânau wedi diffodd ar yr allorau, y temlau wedi eu cau i fyny mewn llawer man, a sŵn yr addolwyr wedi dystewi o'u mewn ; ond yr oedd llygredigaeth calon plant dynion wedi tori sianel newydd i lifeirio allan—yr oedd ei- lunaddoliaeth wedi ei ddilyn gan ddi-dduw- iaeth hollol bron yn y byd cenedlig ; ac nid rhyw lawer gwell ydoedd yn mysg y genedl santaidd, yr oedd y grefydd Iuddewig, ser- emoniau yr hon oeddynt wedi treiddio yn ddwfn i galon y genedl, yn awr wedi myned yn oer a difywyd—y Secinah wedi ymadael o'r deml, yr oraclau Dwyfol wedi dystewi yn eu mysg, ac yspryd prophwydoliaeth wedi pallu o blith y genedl ddewisedig. Nid oedd mwy wel- edydd na gweledigaeth egliir i'w cael; nid oedd mwyach un Deborah yn canu dan balmwydden rhwng Bethel a Rama, nac un Ezeciel i daranu barnau Duw oddi rhwng y deml a'r allor. Yr oedd y Gyfraith yn wir yn aros, ond yr oedd yn llythyren farw i'r lluaws, ac yr oedd di- dduwiaeth a mympwyon paganaidd yn prysur oresgyn gwlad Canaan ei hunan. Gwelwyd amser pan yr oedd y genedl Iudd- ewig a'i chrefydd yn tynu^sylw y byd, a llu-_ oedd, hyd yn nod gwragedd, yn dyfpd o eithaf y ddaia,r i glywed doethineb ac addysg grefydd- ol un o'i breninoedd. Esgynodd yn raddol i uwchder mawr, a disgynodd trwy ei throsedd- au yn raddol drachefn yn isel iawn—yr oedd amcan yn ddiau i hyn. Gadawyd iddi dywyllu megys i'r eithaf cyn i Haul y cyfiawnder ym-j ddangos, fel y byddai iddo dynu sylw y byd ar ei godiad. Ar y cyfan, oes galed a di-dduw ydoedd yr oes hono, megys wedi ei gadael gan y Nefoedd, ac fel llestr yn nghanol mör tymhestlogbron a chael ei llyncu gan y tònau ; eto yr oedd ych- ydig nifer yma ac acw, o amgylch y deml yn Jerusalem, yn y cymoedd, ac ar hyd bryniau Judea, yn eistedd yn syn a myfyriol uwch ben y prophwydoliaethau oedd wedi myned o'r