Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

Y DRYSORFA, '&hif. cxxxviii.] MEHEFIN, 1842. [Llyfr XII. BYWGRAFFIAD Y DIWEDDAR BARCH. HOWELL HOWELLS, TREHILL. . * mae wedi dyfod i fy rhan yn bresennol ysgrifio ychydig o hanes ein cyfaill ym- ^awedig, y Parch. H. Howells, Trehill; « o'r dynion goreu, a mwyaf defnyddiol, ?n mhlith y Trefnyddion "Calfinaidd yu ™ghymru. Nis gellir dysgwyl, mewn gwaith r natur yma, ond hraslun aneglur iawn o'r fyrameriad, y byddai cyfrolau yn rhy fach ddysgrifio ei theilyngdod. ^anwyd Mr. Howells Mai 12fed, 1750, *ẂWû lle yn Morganwg a elwir Ystradgyn- ais- Y mae yn debyg iddo fynychu capel P^thynol i eglwys y plwyf hwnw (Chapel °J £ase) er yn fachgenyn, lle y teimlodd yr ^grarftadau crefyddol cyntaf ar ei feddwl, C*11 yn nghylch pedwar-ar-bymtheg oed. —'lynwyd yr argraflîadau hyrî âg arwydd- lQn eglur ac amlwg iawn o weitlirediadau ^awedigol yr Ysbryd Glân, oblegyd ym- dangosodd yn ei fywyd a'i ymarweddiad, 91* pob petîi o'r newydd. Gwnaeth dde- 'siad o bobl Dduw yu awr, gyda pha rai y reuliodd ei fywyd hirfaith hyd ddydd ei ynaddaítodiad ; y pryd y newidiodd ei wlad, ^c yr aeth, nid at deulu newydd, eithr at yr ((en deulu, wedi eu puro a'u glanhau; sef, ysbrydoedd y cyfiawn y rhai a berffeith- *yd.'' Yn yr amser y teimlodd Mr. Ho- ^Jls yr argraffiadau crefyddol cyntaf, yr tdd yTrefnyddion Calfinaidd yn ymdaenu **} gymdeithasau bychain ar hyd y gwled- ™d, ac yn ymgyfarfod yn fisol yn Llan- «eitho oddiyma a thraw, i wrando gair y ^wyd, a gwneud ^yrhaeddodd y sect.___, _„ „,.......,_______ an ddywedyd yn ei herbyrî, Ystrydgynlais, p- ..-, « gwneud côf o angeu y groes. yrhaeddocìd y sect hon, ag yr oedd yn mhob ymunodd Mr. Howells â hi; a theithiai yö fisol i Langeitho gyda y cyfeillion a ai J*no, dros lawer o amser. ^r oedd efe yn ddyn ieuangc gwresog narferol gyda'r achos, a chanddo ddawn fsWeddi rhagorol; ei ysbryd oedd yn ddryll- °S a gafaelgar pan yn annerch y Bôd addol- j vy> yr hyn a'i hynododd gymmaint, fel y fteth yn dra adnabyddus i'r pregethwyr a euhiai heibio y dyddiau hyny, y rhai a'i ynihellai i ddechreu yr odfeuon iddynt, ac o'r diwedd myned gyda hwynt i'w teìthiau. Yn y cyfamser hwn yr aeth Mr. Howells i'rGogledd gyda'r hen JohnErans, Cilcwm ; ac y mae yn ymddangos mai ar ydaith hon y dechreuodd ar ygwaith o gynghori. Dy- wedai yn aml fod arswyd ar ei galon fyned trwy amryw lefydd yn Ngogledd Cymru yr amser hyny,o herwydd yr erledigaeth boeth oedd ar grefydd. Mewn amryw fanau yr oedd dynion wedi ymgrynhoi i'w niweidio, ond yn rhagluniaethol gwaredwyd ef, heb i neb feiddio ei ddrygu. Bu amryw weithiau wedi hyny trwy'r Gogledd, ond hynod fel yr oedd yr hîn wedi newid oddiar y tro cyntaf. Tua'r flwyddyn 1778 aeth i'r ysgol, i le yn Swydd Gaerfyrddin a elwir Llanddow- ror, y lle a enwogwyd gymmaint o herwydd gweinidogaeth y Parch. Griífith Jones; ac yn Medi 23ain, 1781, derbyniodd Urdd Diacon yn Nghapel Sant Ioan y Bedydd- iwr, yn mhlwyf Abergwili, gan JohnWarren, D.D., yr hwn y pryd hyny oedd Esgob Tyddewi. Medi 22ain, 1782,ca'dd ei gyf- lawn urddo yn y capel uchod, a chan yr Esgob rhagddyweäedig. Y flwyddyn gyntaf wedi ei ordeinio gwasanaethodd eglwys fechan yn Morganwg, a elwir Glyncorwg, ac ymfudodd oddiyno i Sant Nicholas, ger Trehill, lle y bu yn gwasanaethu lawer o flynyddoedd. Dymunwn i'r darllenydd ddeall fod Mr. Howells yn cadw undeb â'r Trefnyddion Calfinaidd o hyd, er ei fod yn gwasanaethu yn yr Eglwys Sefydledig. Y Trefnyddion y pryd hyny a aent i'r eglwysdai i gymuno, at yr Offeiriaid hyny oedd ag arwyddion gweinidogion cymhwys y Testament Newydd arnynt; felly y byddentyn myned i Eglwys- dŷ Sant Nicholas at Mr. Howells, ac aml waith y byddai yr hen aelodau yn adseinio inawl i'r gwr fu ar y groes, er syndod i rai o'r gwyddfodolion, ac amheuthyn i'r hen Eglwysdý ei hunan. Llangan a gyfrilid yn Jerusalem y dyddiau hyny yn y wlad hon ; yno y byddai llwythau yr Arglwydd yn myned yn fisol, al yr hybarch a'r an- farwol Mr, Jones, i gofio angeu y groes»