Cylchgronau Cymru

CWRS Y BYD. Rhif 30. MEHEFIN. 1893. Cyf. III YR "HIGHER CRITICISM." BETH YDYW? TYBID gynt fod Coìenso, Uarwin. a Daeareg. yn inyned i osod y diffbddydd (extinguisher) ar ben y Beibl ac i droi ei oleuni fel sachlen flew, ond—Yr ydys yn son er ys blynyddoedd í'od yr " Higher Critieism " yn myned i wneud galanasdra ar yr " hen Lyfr." Gan nad oes ond ychydig wedi ymddangos ar y pwnc yn Gymraeg gall y carai y darllenydd gael rhyw syniad am dano. Nid oes, mae'n debyg, ond plant yn tybio i'r ddaear ddyíod o law Duw yn y dechreu fel y mae yn ymddangos i ni heddyw, yn fynydd- oedd, dyffrynoedd, afonydd, llynoedd, moroedd, coedydd, creigiau, glo, copr, calch, ac nid oes ond plant yn tybio i'r Beibl ddyfod o law Puw fel y mae yn awr, yn llyfrau, yn benodau, yn adnodau, enwau yr awdwyr wrfch y gwahanol lyfrau, yr atalnodauyn eu lle, achynwysiad pob penod ar y dechreu, a'r cwbl wedi ei gyflwyno i ni fel y inae yn awr. Fel y mae y daearegwr yn myned yn ol drwy haenau ci*ystyn y ddaear felly y mae yr " Higher Criticism " ynmyned yn ol drwy gyfnodau hanesiaeth y Beibl gan olrhain ei ddadblygiad i'w ffurf brcsenol. Mae'r haen gyntaf sydd genym i fyned drwyddi yn 233 o flynyddoedd i'r flwyddyn 16(>0 ; yr amser y trefnodd Archesgob Usher y llyfrau, ac y penderfynodd eu hamseriad, ac o'r adeg hono yn mlaen mae pobl wedi oymeryd penderfyniadau Usher fel pe o ddwyfol haniad, tra yr addcfìr yn lled gyffredin nad oedd efe yn orfedrns gyda thrin rhifau, ac nad yw ei amser- yddiaeth fawr amgen cynyg yn y tywyllwch. (a) Cymeryr " Iíigher Criticism " ni yn ol yn y lle nesaf yn agos 50 mlynedd i 1611; blwyddyn y cyfieithiad awdurdodedig, yr hwn a ddygwyd oddiamgylch drwy ddylanwad Iago I., brenin Lloegr, pryd y rhoddw}rd y cynwysiad uwch- beu pob penod, a'r nodiadau ar ymyl y dail, am gywirdeb y rhai v mae llawer o ddadlu. wysiad a phenawd " y benod hon wedi cael eu darllen drwy yr oesoedd fel rhan awdurdodedig o'r Beibl pan nad oes yma gyfeiriad o gwbl at Iesu fel y dywedy penawd a'r eynwysiad. (h) Pe darllenasid y benod hon heb y penawd, tybed y meddyiiasai y darllenydd am Iesu ? Cymer yr " Higher Criticism " ni yn ol drachefn drwy haen o 60 mlynedd hyd 1551 ; yr amser y trefnwyd y lljfrau yn benudau ac yn adnodau, ac yr argraffwyd rhan o hon^» gan Stevens yn Paris. Achosoddy rhaniadau hyny ymrafaelion tost, nid oedd ond ychydig o dduwinyddion a dysgêdigion yr oes yn eu cymeradwyo, a sicr yw y gellid yn hawdd eu rhanu yn well ac yn fwy cyson. Cymerir ni yn nesaf yn ol drwy haen drwch- us i'r 1-leg canrif, pryd nad oeddid wedi dechreu galw y casgliad îlyfrau yn " Beibi," y " Llyfr," yr hyn sydd yn awgrymu mai un yw ei awdwr neu ei fod i'r un amcan, ond yn y 14eg canrif ^elwid ef " llyfrau," ac ond i ni fyned yn ol i'r chweched ganrif cawn nad oedd yn caeì ei alw na "yllyfr" na "llyfrau" eithr ysgrifeniadau, gan gynwys y rhan Iuddewig a'r rhan Gristionogol. Cyn diwedd y bumed ganrif nid oedd llefar- iaid, atalnodau, na phrif-lj'thyrenau yn yr iaith Hebraeg, dim oud cydseiniaid unífurf. Oddeu- tu yr amser hwnw y bu Masoriaid yn cyflenwi y bylchau ac yn gosod terfyn o gylch yr hyn a ystyrient yn ddatguddiad. Meddylier am lyfr wedi ei ysgrifenu r'elly jnawr. diau mai gwaith dihwyl 'fyddai ei ddarllen. Cymerwn y cyd- seiniaid canlj-nol er engraifft, S, l, dd. Beth ellid wneud o honynt: tra y darllenai un hwynt Sa-'l oedd; darllenai un arall hwynt, Sylwedd, seliodd neu Asa lcdüi, a cheil fel yna lawer o wahanol ddarlleniadau, a phwy allai bender- fynu pa un fyddai yn iawn ? y rhai y mae llawer o Cymerer Esaiah xlix. fel engraifft, fod " cyn- Cadwai yr Iuddewon gynghaniad y geiriau