Cylchgronau Cymru

Y BRYTHON. 155 Cì.yw arwest a gonest gwya Lleferydd fy llawforwyn; Bid yn rhwydd, er ein llwydd llon, I gariad gael y goron. n , Geyffydd ab Gwilym a B- Ä. 1791. ÍWM AB IFAN, A'R GAIR ' CELWYDD.' At Olygydd y Brython. yr: Gwelais yn y Brytiion am Chwef- 01 (t. 75) ofyniad oddi wrth yr hyddysg Ab "~L, yiì ymholi—■" Pwy oedd Twm ab Ifan !" Ithe ammheu genyf mai yr un ydoedd ä'r un y ae ihyw fath o hanes am dano allan o lyfr b!0» Bradíìord yn Ysgrijíyfrau lolo, t. 201. , "ryd y trigwn ym Morganwg, ddeg ar gain o flynyddau yn ol, yr wyf yn coíio fy ocl yn arfer clywed yn fynychiawn am Twm Ifan ab Rhys a'i brophwydoliaethau, ým IûWith y rnai yr oedd pethau lled ryfeddol. Mewn eyssylltiad â'r gwr hwnw gallaf eglur- aU, yn 0| {-y meddwl, eich sylwad yn rhií'yn ioîiawr, (í. 5,) ar y frawddeg—" Fwy bynag J ^0 iddo drwyn yn dyrch yn ei ganol, ef a ' 3'ly fod yn ddwyfol ac yn gelwyddog." Eich '°diad yw, " Dwy gynneddf bur annhebyg yn J-ytarfod yn yr un dyn !" Ond pa ham ? Pa ^eth yw ystyr gwreìddioì y gair Ceiwyddì Fy _ en gyf;;iiiion) beirdd Cadair Morganwg, Tal- lesin ab lolo, ac ereill, a'm dysgent, pan y eisiwn gael gwybodaeth o'r iaith Gymraeg, 0C1 y gaìr celwydd yn tarddu oddi wrth celu a sw$dd, sef gwyhodaeth ddirgei; ac hefyd bod ejydd o"r un tarddiad. Pwy bynag a gelo ei ybodaeth a fydd mewn perygl o ddywedyd Pethau anwir i gadw yn ddirgel eì gefyddyd e i gyfi-inach : ac oddi yma yr hanoedd ystyr drwg celwydd. Arfer Twm ab Ifan ab Rhys oedd " gwneuth- r cwndidau duwiol, a phrophwydo ilawer o __eth.au, ac am hyny y gelwyd eí' Twm Geiwydd e9 ■ h.y. Twm o wybodaeth ddirgel dda. le*yd rhoddes Twm ab Ifan ei hun ystyr ei %'enw t—" Mae Thomasab Ifan, o Die-bryn, ^.awduvdod da) yn dywedyd mai oddi wrth celyjdd y deillia celfydd a cheífyddyd. Ystyr y San- celwydd, yma, yw gwybodaeth cyfrinachol; .e 'y, nid yw unrhyw gelfyddyd yn wybodus 1 r cyffredinolion. Mae hefyd y gair celwydd, f?.ei ystyr arferol, yn arwyddo, dan rheolau Naw gloes ymadrodd' y Cymry, diffÿg gWll'i°neud, trwy gelu gwydd cyfiawn dystiol- get"-"-~(Coetbren y Beirdd, gan Ab loio, t. Derbyniwch yr . nad yo.yw yn awr Pethau a ddysgodd p; ^yn Nedd. jlurhâd hwn oddi wTrth un yn coíìaw ond yshydigo'r edd yn un o drigoiion ELIJAH WARING. At Olygydd y Brython. Syr :—Er bod y diweddar Elijah Waring yn Sais o enedigaeth, ac o deulu Normanaidd, eto, yng ngwlad Cymru y trigai eihynafiaid yn yr amseroedd gynt, ac yr oedd rhai o honynt yn ddynion nid anenwog. Dafydd ab Gwilym (t. 10) a grybwyìì am Ffwg Morganwg :—- " 0 wychder fy ner, un arial—â Ffwg Morganiog mur gynnal; 0 fwrw dyn o fryd anial, Ofer deg wrth Ifor dal." A Guto'r Glyn a ganodd :— " Pob ffol mal pei'r Pab a Ffwg." (Ysgriflyfrau Iolo, t. 361.) Neu feì ag y mae yng Nghoeibren y Beirdd ; (t. 51):— " Pob fíwl megys pawb y Ffwg," (Y ddwy ysgrif ynanghywir, rnae yn debyg: " Pol) ffwl megys Pab a Ffwg," diammheu genyf a ddyîai fod y darlleniad.) Ond pwy oedd y Ffwg hwn ? " Ffwg ab Gwarin, a elwir Ffwg Morganwg a Ffwg Vegwnt Caer Dyf."—( Ysgriflyfrau lolo, t. 183.) Ei enw priodol oedd Ffowc Waring, ac y mae yr hanes a roddir am dano yn lled hynod. " Vegwnt," neu Yiscount, a elwid gynt Sirydd y Swydd. , Llawer a wnaeth Elijah Waring, fel cyfaill yr hen lolo, drosto yn ei fywyd : a thrwy ei lyfr—Recoliections of loio Morganwg, gwnaeth ei orcu i gadw ei enw roewn cofí'adwriaeth. Fe fyddai yn dda i'r Cymry pe buasai pob dyeithr a ddaw i'w p'iith mor serchog tuag atynt hwy a'u hyiiaíìaethau ag oedd Elijah Waring- Crybwyllodd fy nghyfaill hybarch Eben Vardd am ei biant; rhaid i minodi eu bod nid yu uníg trwy eu mam o darddiad Cymreìg, ond hefyd bod pob un o honynt weäì eu geni yn sir Forganwg. Dioîch yn fawr i Eben Vardd am ci Englynion o goöadwriaeth. S. P. Tregelles. S. Pridf,aux Tregelles, LL.D. LLANIO. At Olygydd y Bryihon. Syr :—Gan fod eich ymdrechiadau diflin o barthed cenedl y Cymry yn ganfyddadwy mewn gwahanol gangenau dysgeidiaeth, yn neillduol en hiaith a'u hynafiaethau, cyflwynaf yr ymofyniadau hyn i'ch sylw cliwi a'ch go- hebwyr medrus :—■ 1. Ym mha gyfnod y bu Gor^af gan y Rhuf- einiaid yn y fan a elwir yn awr Llunio, ger Llanddewi Brefi, Ceredigion?