Cylchgronau Cymru

Y BBYTHON. 29 BETH OEDD ENW Y CYHOEDDIAD WYTH- NOSOL CYNTAP A ARGEAFFWYD YN Y GYMEAEG. Pan y bydd y Rhifyn cyntaf o Gyhoeddiad wythnosol newydd yn dyfod allany mae y gofyniad uchod yn taraw yn naturiol ar feddwl y darllen- ydd ymchwilgar. Yr ydwyf yn cynnyg ateb y gofyniadyn y llinellau canlynol; ac osrhyddryw un atebiad cywirach, boddlawa a fydd eich go- hebydd anwiw. Y Cyhoeddiad Cymraeg wythnosol cyntaf a argraffwyd yng Nghaerfyrddin, yn y flwyddyn 1770. Ei enw ydoedd "'Trysorfa Gwtbodaeth, ned Eurgrawn Cymraeg." Ei Olygydd ydoedd y "Parchedig Josiah Rees, o'r Gelligron, gerllaw Castell-Nedd," a'i Argraffydd ydoedd "I. Ross.'' Cyhoeddid ef bob Dydd Sadwrn, a gwerthid ef ym mhrif drefi Cymru a Lloegr. Yr oedd rbyw hynodrwydd yn perthynu i'r Cyhoeddiad dan sylw, ag y byddai yn briodol gwneuthur yehydig nodiadau arno. Ei faintioli ydoedd wythblyg; a chynnwysai pob Rhan 32 tu- dalen, ar bapyr cryf. Pris tair ceiniog yn unig. Rhan III. sydd o'm blaen, yr hon a gyhoeddwyd Mawrth 31. Yn y dull canlynol y rhoddir y Cynwysiad. I.—Wyth tu-dalen o Hanes Ctmru, o amser Cadwaladr, Brenin Prydain, hyd at Llewetyn, y diweddaf o Dywysogion Cymru; a 'sgrifenwyd gan Caradog o Lancarfan, dan yr enw Brut y Tywysoyion. Yr ystori hon a drefnir yn y cytryw fodd ag y gellir ei rhwymo wrthi ei hun, pan ei gorphenir. II. — Wyth tu-dalen arallsydd yn cynnwys Ym- re.syraiadau ar amrywiol destunau. III.—Wyth tudalen o Brydyddiaeth. IV. — Wjth tudalen o Newyddion cartrefol a phellei:ig, Ynghyd â llun Cynan Tindaethwy. Gwelwn fod yma gynnygiad er eael allan bed- war o lyfrau, hollol wahanol i'w gilydd, ar yr un amser, a chan yr un golygydd. Dywed y Dr. T. Rees, mab y golygydd, mai eí'e a gynlluniodd ac a ddygodd draul y gwaitb. ^Gwely Traelhodydd 1853.J C\n rhoddi yr ysgrifell o'm llaw, nis gallaf lai na sylwi fod amrywiol o enwau tret'ydd, &c yn y bedwaredd Ran j'n enwedig, yn cael eu hesbonio i'r Oymro uniaith. Cymmerwn ychydiger engh- rairl't, wedi eu dethol hwnt ac yma: — Anconia, Tref borthladdog yn yr Ital, dan lywod- raeth y Pab. Bachas, math o lywiawdwyr. Cnercustenyn, prif ddmas llywodraeth y Twrc yn Ewrop. Dubiin, prif rìdinns vr fwerdrìon, yn cvnwvs 13 o hlwyfau, ac ynghyleh ÍÎOO.OOO o drigòlion', Ue'y brif- ysg-ol, a 600 o ysgolheigion. Janizaries, gosgordd draed, neu geidwaìd corph y Twrc. Meca, prif-ddinas tywysogaeth neu dalaeth o'r un enw, Arabia-ddedwydd yu Asia, lle genedigol Maho- met, ac ynthi deml, pymtheg troedfaedd o hyd, lle y gorchymynodd efe fod i'w addunedwyr, y sawl a addunedent i'w grefydd ef, ddyfod ar bererinod, o leiaf un waith yn ea bywyd. Moldajia, gwlad yn agos i Eussia, dan lywodraeth y Twrc, eithr yn ddiweddaf a drodd at y Rwssiaid. Morea, bron ynys gysylltiedigâgwddf-dirOorinth. Spahis, sef ysgrewyr, neu wyr meirch, ym myddin y Tyrciaid. Y Muffti, h.y. archoffeiriaid, neu ddeoglwyr pen- naf yr Alcoran. --------- Dyna ddigon ar hyn o bryd am y Cyhoeddiad Cymraeg cyntaf. Henffych i'r Brtthon, yw dymuniant Merthyr, Caerfyrddin. B. Davies. EIFIONYDD. Str :—Mi a glywais lawer gwaith fod eich gwlad a'ch brodir chwi, sef Eifionydd, yn nodedig am ei henwogion barddonolallenyddol. Dywed- wyd i mi mai Moel y Gest, yn hytrach nag Eryri na Chader Idris, na Plynlumon, yw Parnassusyr Awen Gymraeg. Attolwg i chwi. afyddwch chwi mor fwyn a rhoi yn y Brython ychydig o hanes enwogion Eifionydd f Byddai yn ddywenydd mawr i mi, ym Manceinion fyglyd, gael darllen y cyfryw hanes. Un o Eifionydd oedd fy hen daid Edward Dafydd ; ac yr wyf' finnau yn enillarian â'm holl egni glas, fel y gallwyf ddyfod i Eifion- ydd, sjwlad y Beirdd, a phreswylfod yr Awen, i ddiweddu fy nyddiau, a chael fy nghladdu wrth ystlys fy hen daid, ym monwent Llangybi. Yr eiddoch, Manceinion. Cynhaiaun. Syr :—A fedr neb o ddarllenwyr y Brython hysbysu pwy yw awdwr y llinell nodedig hori: — 'Y ddraiggoch a ddyry gychwyn ?'' Yr eiddoch, &c. Rhydderch. [Awdwr y llinell uchod ydyw Deio ah Ienan Oít, un o feirdd Ceredigion, yr hwn oedd yn ei flodau yn y rhan ddiweddaf o'r ]5l'ed canrif'. Y mae yn dyuwydd inewn Cywydd i otyn Tarw ac Anner, i Sion ab Rhys, "Y Ddraitr goeh ddyry çychwyn, Ar ucha'r Ila.ll ar ochr llyn." Argraffwyd y Cywydd yntr Ngorchestian Bcirdd Cymu, tu dul. 177 —Gol.]