Cylchgronau Cymru

YR HAUL. Rhif. 119. MAI, 1845. Cyf. X. DOSPARTH YMARFEROL YR EGLWYS.—(0 tu dal. 44.) Nid oes dim drwy holl oesau y byd wedi bod mor niweidiol i gref- ydd a ffanaticiaeth ; ac ym mhlith yr amrywiol niweidiau a allesid eu crybwyll, ag ydynt yn dwyn per- thynas â ffanaticiaeth, y mae hunan- ymddiried, ac anffaeledigrwydd mewn barn ac ymarferiad crefyddol. Nid oes dira yn iawn gan y ffanatic, dim yn ei le, dim yn briodol, na dim yn grefyddol, oni fydd efe a'i fys ynddo, yn ei lywodraethu ac yn ei reoli i raddau, a chael dangos ei hun, ei fod ef yn ddyn o bwys, gan nad pa beth, a chan nad pwy a fyddo allan o'r golwg. Ffanatic- iaeth yn ddiau ydyw y prìf achos o'r elyniaeth a'r ffyrnigrwydd mawr ag sydd ym meddyliau a mynwesau llawer iawn o bobl yn erbyn ffnrf o wasanaeth dwyfol; ac y mae y rhywiogaeth hon o ffanaticiaeth yn tarddu yn bennaf oddiar falchder calon a Phariseaeth, sef meddwl bod eu baldardd hwynt yn rhagori mewn purdeb a pherffeithrwydd ar bob cyfansoddiadau, a'u gweddiau yn sancteiddiach, ac yn fwy cym- meradwy gan y nefoedd, nag y di- ehyn i unrhyw ffurf o weddiau fod. Addoliad Duw mewn symlrwydd a duwiol-frydedd ydyw y peth pennaf mewn golwg gan Eglwys Loegr, megis ag y mae y Llyfr Gweddi Gyffredin yn profi yn dra eglur. Xn hyn y mae Eglwys Loegr yn un farn â'r Eglwys fawr o'r dechreuad hyd yr awr hon ; oblegid y maé Ysgrythyrau y Testamentau Heu a Newydd yn cyd-dystiolaethu, mai addoli y Duw byw ydyw prif or- chwyl yr Eglwys filwriaethus ar y ddaear, a'r Eglwys orfoleddus yn y nef. Rhy fach o bwys a osodir yn gyffredinol ar wasanaeth addol- iadol Arglwydd y lluoedd; ac yn fynych iawn gwelir pethau o bwys líai wedi cael eu gosod yn ei le, a mwy o zel o lawer yn cael ei ddangos dros y pethau llai pwysig hyn, na thros y pethau ag ydynt o bwys tragywyddol i eneidiau byth. Y mae yn alarus meddwl fel y mae addoli yr Arglwydd yn cael ei es- geuluso gan yr amrywiol enwadau ymneillduedig ; a chan fod yn eu plith amryw ddynion o brofiad, o wybodaetb, ac o dduwioldeb mawr yn ddiamheuol, y mae yn rhyfedd na byddai i rai o'r dynion hyn ym- gynnyg at ddiwygiad buan a chyff- redinol yn y dosparth addoliadol yn y gwahanol gapelau ; oblegid wrth giìio oddiwrth Wasanaeth yr Eg- lwys, y maent braidd wedi colli eu golwg yn hollol ar addoliad Duw y lluoedd. Y mae Sectariaeth wedi cael ei Uyngcu i fynu yn hollol gan bregethu ; a'r pregethu a'r pregeth- wyr ffolaf yn eu ph'th braidd ydynt