Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

Y TRAETHODYDD. YR ARFAETH. Pan ddaw dyn i ddeclireu meddwl ac ystyried, y mae yn teirulo fod gan- ddo alluoedd fel creadur rhesymol sydd yn ei wneyd yn llywodraethwr ar y byd gweledig o'i amgylch, ac yn ei addasu i ddal cymundeb â gwirion- èddau ysbrydol ac anghyfhewidiol. Ond y mae heíyd yn rliwym o deimlo yn fuan ibd y galluoedd liyn yn dra therfynol, a'i fod ef ei hun dan lyw- odraeth rhyw Fod anweledig, ar yr hwn y mae yn ymddibynu, ac i'r hwn y mae yn gyíì ifol am ei lioll weitíiredoedd. Oddiar undeb y ddau deimlad hwn y tardda pob crefydd. Oni bai fod ganddo alluoedd i ddewis a gweithredu fel creadur rhesymol, ni buasai arno aughen am grefydd mwy na'r anifeiliaid a ddyfethir: ac o'r tu arall, y mae pob crefydd yn darfod hcb deimlad o ymddibyniad a rhwymedigacth. Os meddyliwn, er anghraiiít, am weddi, yr hyn yw dechreuad crefydd yn euaid dyn, ni ddaw neb i welcd yr anghcnrheidrwydd am weddio nes y daw i ddechreu meddwl am weithio o ddifrif yn gyfatebol i'r galluoedd a dderbyniodd gan ei Greawdwr ; ac ar yr un pryd i deimlo ei fod yn analluog i wneuthur dim yn iawn ond i'r graddau y byddo yn derbyu cyfarwyddyd a nerth oddiuchod i gyflawni pob dyledswydd. Ond yn lle cymeryd y ddau dcimlad mewn cysylltiad â'u gilydd, y mae llawer yn duoddol i aros mewn un o honynt; ac er mwyn dyrchafu y naill y maent yn darostwng y llall, ac o'r diwedd, fc allai, yn ei lwyr ddifodi, yr hyn sydd yn eu harwain o anghcnrhcidrwydd i'r eithafoedd mwyaf anghref- yddol. Wrth ddal i fyny allu dyn, ac wrth cdrych yn unig ar yr olwg ddynol i'r mater, y mae rhai yn gwncuthur dyn yn bob peth, a thrwy hyny yn syrthio i ddidduwiaeth ; ac wrth gcisio gochelyd y perygl hwn, y mae eraill drachefn yn gwyro at oll-dduwiaeth, yr hyn sydd yn gwneuthur Duw yn bob petli, a phob peth yn Dduw. Fel hyn y mae eithafoedd yn cyd- gyfarfod, oblegid y mae y naill fel y llall yn gwadu Duw, acyn diwreiddio crefydd. Dyma duedd ac amcan naturiol pob un o'r ddau deimlad pan ysgarir hwynt oddiwrth eu gilydd. Ond heb fyned mor bell a hyn, y uiae duol, yn gwahanu yn ormodol rhyngddynt, nes y mae perthynas <îyn â Duw i ryw raddau yn cael cu gwanhau, ac ysbryd crefydd i'r'un gra'ddau yn cael ei ddinystrio. Y mae un blaid, wrth edrych o'r ochr ddaoarol, er mwyn gwneyd dyn yn gyfrifol am ei weithrcdoodd, ac oddiar anallu i gan- fod pa fodd y mae hyn yn cydsefyll ag arfaeth Duw, yn myned o'r diwedd ì wadu fod arfaeth ; tra y mae y blaid arall, oddiar eiddigedd dros ly wodr- aeth a phenarg4wyddiaeth Duw, yn rhoddi lle mor fawr ac mor arbenig i'r Ebrill, 1853.] K